नवी दिल्ली : मासिक पाळी (periods) ही एक नैसर्गिक प्रक्रिया आहे जी महिलांमध्ये (woman) गर्भधारणेसाठी खूप महत्त्वाची असते. महिलांना दर महिन्याला मासिक पाळीतून जावे लागते. या दरम्यान त्यांना तीन ते सात दिवस रक्तस्त्राव (bleeding) होतो. बऱ्याच महिलांना मासिक पाळीदरम्यान पोटदुखी आणि पाठदुखीचा त्रास होतो. मासिक पाळीप्रमाणेच त्यातील वेदना ही देखील अगदी सामान्य गोष्ट आहे. काही महिलांना याचा फारसा त्रास होत नाही, पण काही महिलांसाठी हा त्रास अतिशय तीव्र असतो.
सामान्यतः मासिक पाळीत रक्तस्त्राव तीन ते सात दिवसांपर्यंत असतो. काही स्त्रियांमध्ये हे सामान्य आहे, तर काहींना त्यामुळे खूप त्रास सहन करावा लागतो, जेव्हा तुमची मासिक पाळी दीर्घकाळ चालते तेव्हा ते आणखी वेदनादायक होते. मासिक पाळीच्या दरम्यान स्त्रियांच्या गर्भाशयाचा श्लेष्मल त्वचा जाड होतो आणि संभाव्य गर्भधारणेसाठी तयार होतो आणि जेव्हा गर्भधारणा होत नाही तेव्हा मासिक पाळीच्या वेळी ते गर्भाशयातून रक्तासोबत बाहेर पडते.
मुलींच्या शरीरात मासिक पाळी सुरू होणे म्हणजे त्यांचे शरीर संभाव्य गर्भधारणेसाठी स्वतःला तयार करत आहे. रक्तस्त्राव सहसा तीन ते सात दिवसांच्या दरम्यान होतो. परंतु जर तुम्हाला बराच काळ रक्तस्त्राव होत असेल तर तुम्ही त्याकडे दुर्लक्ष करू नये.
सात दिवसांपेक्षा जास्त रक्तस्त्राव होण्याचे कारण
मासिक पाळीचा विचार केला तर त्यामागे अनेक घटक असतात. कधीकधी मासिक पाळी सामान्यपेक्षा जास्त काळ टिकते आणि वयानुसार बदल देखील होतात.
सामान्यपेक्षा जास्त दिवस रक्तस्त्राव होण्याची कारणे
तरूण वयातील मुलींमध्ये मासिक पाळीचा त्रास हा मुख्यतः हार्मोनल असंतुलनामुळे होतो. काही वेळा यामध्ये दीर्घकाळ मासिक पाळी येते. विशेषत: यौवनाच्या सुरुवातीस येणारी पाळी फार मोठी असते. त्याच वेळी, ही समस्या फायब्रॉइड्स आणि एडेनोमायोसिस यासारखे गर्भधारणेशी संबंधित रोग आणि प्रौढांमध्ये संसर्गामुळे देखील उद्भवते. मासिक पाळीच्या व्यत्ययामुळे स्त्रियांमध्ये गर्भधारणा-संबंधित विकारांचा धोका वाढतो जसे की ॲक्टोपिक ट्यूबल गर्भधारणा (ज्यामध्ये फलित अंडी गर्भाशयाच्या बाहेर रोपण होते आणि जास्त काळ टिकत नाही) किंवा गर्भपात होऊ शकतो.
तज्ज्ञांच्या सांगण्यानुसार, जर महिलांची मासिक पाळी सात दिवसांपेक्षा जास्त काळ राहिली किंवा त्यांना खूप रक्ताच्या गुठळ्या दिसल्या तर त्यांनी त्याकडे दुर्लक्ष करू नये. महिलांनी त्यांच्या मासिक पाळीचा रंग कोणता आहे याचीदेखील काळजी घेतली पाहिजे.
जास्त रक्तस्त्राव होण्यामागची कारणे
जर एखाद्या महिलेला महिन्यातून 20 दिवस मासिक पाळी येत असेल तर ते नक्कीच सामान्य नाही आणि अशा स्थितीकडे गांभीर्याने पाहणे आवश्यक आहे. तज्ज्ञांच्या मते, 20 दिवसांपर्यंत मासिक पाळी येण्याची काही प्रमुख कारणे असू शकतात.
हार्मोनल असंतुलन
स्त्रियांमध्ये प्रजनन प्रक्रियेसाठी जबाबदार असलेल्या इस्ट्रोजेन आणि प्रोजेस्टेरॉन हार्मोन्समधील असंतुलनामुळे, मासिक पाळी 20 दिवसांपर्यंत येऊ शकते.
फायब्रॉइड्स (Fibroids)
फायब्रॉइड्स हा एक आजार आहे ज्यामध्ये गर्भाशयाचा आकार वाढतो. हे गर्भाशयातील लहान गाठी (एक प्रकारची गाठ) सारखे असतात जे स्त्रियांमध्ये सामान्य असतात. परंतु यामुळे मासिक पाळीच्या वेळी असह्य वेदना आणि पेटके, जास्त रक्तस्त्राव, सेक्स दरम्यान वेदना आणि तीक्ष्ण कंबरदुखी , असा त्रास होऊ शकतो. त्यामुळे गर्भपात होण्याचा धोकाही असतो आणिप्रजनन क्षमतेतही समस्या निर्माण होतात.
पॉलीप्स (polyps)
पॉलीप्स हे सहसा गर्भाशयाच्या आतील गाठी असतात जे एंडोमेट्रियम (गर्भाशयाच्या आतील अस्तर) मधील पेशींच्या असामान्य वाढीमुळे तयार होतात. गर्भाशयाच्या पॉलीप्सला एंडोमेट्रियल पॉलीप्स देखील म्हणतात. हे पॉलीप्स सामान्यतः कर्करोग नसलेले असतात परंतु अनेकांचे कर्करोगात रुपांतर होऊ शकते.
कॅन्सर
मासिक पाळीत जास्त रक्तस्त्राव होणे हे गर्भाशयाच्या किंवा गर्भाशयाच्या आत कर्करोगाच्या वाढीमुळे होऊ शकते.
आजार
HIV, रुबेला, गालगुंड यांसारखे काही आजार तुमचे रक्त पातळ करू शकतात आणि तुमच्या मासिक पाळीत जास्त रक्तस्त्राव होऊ शकतो.
गर्भनिरोधक
इंट्रायूटरिन डिव्हाइस (IUD) मुळे देखील अनियमित मासिक पाळी येऊ शकते. ही लहान गर्भनिरोधक उपकरणे आहेत जी नको असलेली गर्भधारणा टाळण्यासाठी तुमच्या गर्भाशयात रोपण केली जातात. चुकीच्या पद्धतीने प्रत्यारोपित IUD हे जास्त रक्तस्रावाचे कारण असू शकते.
औषधांचे सेवन
ॲस्पिरिनसारख्या काही रक्त पातळ करणाऱ्या औषधांमुळे देखील अशा समस्या उद्भवू शकतात. गर्भनिरोधक गोळ्यांचा गैरवापर, विशेषत: जेव्हा आपण ती वेळेवर घेत नाही, तेव्हा देखील मासिक पाळीत समस्या उद्भवू शकतात.
पेल्विक इन्फेक्शन ( Pelvic infections)
काही प्रकरणांमध्ये, ओटीपोटाचा संसर्ग देखील स्त्रियांमध्ये जड आणि दीर्घ कालावधीच्या मासिक पाळीचे कारण असू शकते. यामध्येही महिलांना मासिक पाळीदरम्यान खूप वेदना होतात.
काय आहेत उपाय ?
मासिक पाळीच्या कोणत्याही समस्येवर उपचार हा त्याच्या कारणावर अवलंबून असतो. डॉक्टर म्हणतात की दीर्घकाळापर्यंत आणि जास्त रक्तस्त्राव किंवा वेदना झाल्यास, तुम्हाला काही औषधे दिली जाऊ शकतात ज्यामुळे आराम मिळतो. पण तरीही एक अडचण आहे, अशावेळी बायोप्सी करून नंतर पुढील उपचार केले जातात.