दिवसा झोपा काढता का ? हे तोटे ऐकाल तर तुमची झोपच उडेल, आजच सोडवा ही सवय

Image Credit source: freepik

नवी दिल्ली : रात्री कितीही वेळ जागू शकतो पण सकाळी काही लौकर उठता येत नाही, असे अनेकदा तुम्ही लोकांकडून ऐकले असेल. कदाचित तुम्हालाही रात्री उशिरा 1-2 वाजेपर्यंत जागे राहण्याची आणि सकाळी 9-10 वाजेपर्यंत आरामात झोपण्याची (sleep) सवय असेल. त्याच वेळी, काही लोक असतील जे ऑफिस, व्यवसाय, काम किंवा मौजमजेसाठी रात्रभर जागे राहतात आणि दिवसा झोप (sleeping at day) पूर्ण करतात. आरोग्य तज्ज्ञांच्या मते, दिवसा झोपल्याने तुमचा रात्रीचा थकवा नक्कीच दूर होईल, परंतु जर तुम्हाला त्याचे तोटे (side effects) माहित असतील तर तुमची झोप खऱ्या अर्थाने गमवावी लागेल. दिवसा 10-20 मिनिटे झोप घेणे नक्कीच चांगले आहे, परंतु यापेक्षा जास्त झोपणे किंवा दिवसा झोपून रात्रीच्या झोपेची भरपाई केल्याने तुम्हाला अनेक मोठे आजार होऊ शकतात.

ज्येष्ठ डॉक्टरांच्या सांगण्यानुसार, असे अनेक रुग्ण असतात ज्यांना झोपेचा प्रॉब्लेम अथवा समस्या असते. ज्याच्या आयुष्यात पैसा, घर, कुटुंब सगळं काही ठीक आहे पण शांत झोप नाही, असेही अनेक लोक असतात. अशा रुग्णांना वारंवार समजावून सांगितले जाते की मग ते ब्रिटन असो, अमेरिका असो किंवा भारत, कुठेही राहा पण रात्री झोपा, दिवसा नव्हे.

हळू-हळू उडते झोप

जे लोक दिवसा झोपतात त्यांचा सर्वात मोठा तोटा म्हणजे त्यांची झोप हळूहळू कमी होत जाते, असं डॉक्टर सांगतात. काही काळानंतर, त्यांची रात्रीची झोप उडते. उदाहरणार्थ.. तुम्ही पाहिले असेल की तुम्ही गावात असता तेव्हा तुम्ही जास्तीत जास्त 8-9 वाजेपर्यंत झोपता, सर्व दिवे बंद करून 10 वाजेपर्यंत झोपता पण दिल्लीसारख्या कोणत्याही मेट्रो शहरात , किंवा मुंबईत, तिथे पोहोचल्यावर तर 12-1 वाजण्यापूर्वी झोप येत नाही, तुमची झोप पूर्णपणे निघून जाते आणि हळूहळू तुम्हाला या वेळेची सवय होते.

मेलेटोनिन ठरते कारणीभूत

विज्ञान या गोष्टीची पुष्टी करते की सायंकाळनंतर अंधार पडताच शरीरात मेलाटोनिन नावाचा हार्मोन तयार होतो. हे संप्रेरक आपल्या झोपेच्या चक्राचे नियमन करतं आणि आपल्याला झोपेच्या दिशेने ढकलतो. रात्रीच्या अंधारात, जेव्हा वेगाने मेलेटोनिन तयार होते, तेव्हा गाढ झोप यायला सुरूवात होते. म्हणूनच रात्री झोपण्याची इच्छा होते पण जे लोक झोप पुढे ढकलतात आणि रात्री जागतात त्यांची या हार्मोनच्या निर्मितीची प्रक्रिया मंदावते आणि त्यामुळे झोप उडायला लागते. अशा परिस्थितीत, जर कोणी दिवसा खूप अंधार करून झोपत असेल तर त्याच्या शरीरात रात्रीच्या वेगाने हा हार्मोन तयार होत नाही.

मेलाटोनिन व्यतिरिक्त, दिवे आणि विशेषतः ब्ल्यू लाइट प्रभाव देखील झोपेवर परिणाम करतो. फोन, टीव्ही, लॅपटॉप, गॅझेट किंवा इतर कोणत्याही प्रकारच्या ब्ल्यू लाइटमध्ये रात्रभर राहिल्यानंतर, जर ती व्यक्ती दिवसाही प्रकाशात राहिली तर त्याच्या शरीरातील झोपेचे चक्र बिघडते. अशा स्थितीत दिवसा झोपल्यानंतरही शरीराला आणि मेंदूला पुरेशी विश्रांती मिळत नाही आणि स्नायू आणि पेशींची दुरुस्तीही व्यवस्थित होत नाही.

दिवसा झोपल्याने होतात हे आजार

– दिवसा झोपल्याने निद्रानाश किंवा निद्रानाश होऊ शकतो. हळूहळू ते इतके वाढू शकते की तुम्हाला हॉस्पिटलमध्ये फिरावे लागू शकते, तुम्हाला मेलाटोनिन कृत्रिमरित्या बनवण्यासाठी औषधे घ्यावी लागतील.

– नैराश्य, चिंता, गोंधळ, स्मरणशक्ती कमी होणे, काहीही समजण्यात अडचण, तणाव हे सामान्य आजार आहेत.

– चिडचिडेपणा आणि वागण्यात बदल होण्याची शक्यता आहे.

– शरीर थकलेले, सुस्त, आणि उत्साहाचा अभाव राहू शकतो.

– ऑफिस असो की घर, कुठेही नीट काम करता येत नाही असे वाटेल.

– दिवसा जास्त वेळ झोपल्याने आणि रात्री जागरण केल्याने रक्तदाब, हृदयविकार आणि मधुमेहाचा धोका वाढू शकतो.

– डोळ्यांचे आजार होऊ शकतात, दृष्टी कमकुवत होऊ शकते.

10 वाजता करा दिवा बंद

डॉक्टर सांगतात ती रात्र ही झोपेसाठी असते, जागरणासाठी नव्हे हे लोकांनी लक्षात ठेवले पाहिजे. जागे राहण्यासाठी दिवस आहे. तुम्ही 8 नव्हे तर दिवसाचे 14 तास काम करू शकता, पण रात्री 10 वाजता तुमच्या घराचे दिवे बंद करून झोपण्याचा प्रयत्न करा. रात्री झोपल्याने तुमचे शरीर दिवसा केलेल्या कष्टाची आपोआप भरपाई करेल. सकाळी लवकर उठण्याचा प्रयत्न करा आणि नियमित व्यायाम करा, परंतु जर तुम्ही दिवसा झोपत असाल आणि रात्री काम करत असाल तर शरीर तुम्हाला 100% साथ देत नाही.