आपल्या सर्वांच्या स्वयंपाकघरात वापरल्या जाणाऱ्या बहुतेक मसाले-खाद्यपदार्थ आयुर्वेदाच्या तत्त्वावर (Based on Ayurveda) आधारित असतात, त्यांचे सेवन आरोग्यासाठी अनेक प्रकारे फायदेशीर असल्याचे तज्ञ मानतात. मसाल्यांमध्ये वापरण्यात येणारी अनेक औषधे गंभीर आजारांच्या उपचारात फायदेशीर असल्याचे आढळून आले आहे. परंतु, बहुतेक लोकांना त्याचे फायदे माहीत नाहीत. येथे आपण भाजीपाल्यातील सर्वांत महत्वाचा घटक, म्हणजेच कांद्याबद्दल बोलत आहोत. ताज्या भाज्यांपासून, कच्च्या सॅलडमध्ये किंवा इतर अनेक प्रकारच्या खाद्यपदार्थांमध्ये वापरल्या जाणाऱ्या कांद्याचे सेवन (Onion consumption) आरोग्यासाठी अनेक प्रकारे फायदेशीर ठरू शकते. एवढेच नाही तर अभ्यासात असे आढळून आले आहे की रोज कांद्याचे सेवन केल्याने अनेक प्रकारच्या आजारांचा धोका कमी होतो. कांद्यामध्ये विविध जीवनसत्त्वे आणि संयुगे (Vitamins and compounds) असतात जे शरीरासाठी अत्यंत फायदेशीर असू शकतात.
कांद्यामध्ये आढळणारे सेंद्रिय सल्फर कंपाउंड शारीरिक कार्यासाठी महत्त्वाचे आहे. सेंद्रिय सल्फर कंपाउंड शरीरातील कोलेस्टेरॉलची पातळी कमी करण्यास मदत करते ज्यामुळे हृदयरोग आणि पक्षाघाताचा धोका कमी होतो.
कांद्यात बॅक्टेरिया वाढीस प्रतिबंध करणारे घटक मोठ्या प्रमाणात आढळतात. कांदे संभाव्य धोकादायक जीवाणूंशी लढू शकतात. कांदे एस्चेरिचिया कोलाई (ई. कोली), स्यूडोमोनास एरुगिनोसा, स्टॅफिलोकोकस ऑरियस (एस. ऑरियस) आणि बॅसिलस सेरेयस यांसारख्या जीवाणूंविरूद्ध प्रभावी असल्याचे आढळून आले आहे. अभ्यासात असे आढळून आले आहे की कांद्यामध्ये क्वेर्सेटिन असते, जे बॅक्टेरियाशी लढण्यासाठी विशेष भूमिका बजावू शकते. कांद्याचे नियमित सेवन तुमच्यासाठी फायदेशीर ठरू शकते.
कांद्याच्या सेवनाने हृदयाशी संबंधित समस्यांचा धोका कमी होतो. कांद्यामध्ये अँटिऑक्सिडंट्स आणि आवश्यक संयुगे असतात जे जळजळ आणि ट्रायग्लिसराइड्सची पातळी कमी करतात. कोलेस्टेरॉलची पातळी नियंत्रित ठेवण्यासाठी कांदा खाण्याचे फायदे देखील आहेत, जे तुम्हाला हृदयरोगाच्या जोखमीपासून वाचविण्यास मदत करतात. क्वेर्सेटिन, कांद्यामध्ये आढळणारे फ्लेव्होनॉइड अँटिऑक्सिडेंट, एक शक्तिशाली दाहक-विरोधी आहे आणि उच्च रक्तदाब सारख्या हृदयरोगाच्या जोखीम घटक कमी करण्यास मदत करू शकते.
अभ्यासात असे आढळून आले आहे की कांद्याचे सेवन मधुमेहाच्या रुग्णांसाठी देखील फायदेशीर ठरू शकते. कांदा खाल्ल्याने रक्तातील साखरेवर नियंत्रण ठेवता येते, जे मधुमेह असलेल्या लोकांसाठी विशेषतः लाभदायक आहे. टाइप-2 मधुमेह असलेल्या 42 लोकांच्या अभ्यासातून असे दिसून आले आहे की 100 ग्रॅम ताजा लाल कांदा खाल्ल्याने उपवासाच्या रक्तातील साखरेची पातळी चार तासांनंतर सुमारे 40 mg/dL कमी होते (23).
कांद्याच्या रसामध्ये सल्फर असते जे केस गळणे आणि तुटण्यास प्रतिबंध करते. कांद्याचा रस केस दाट होण्यासही मदत करतो. कांद्याचा रस सल्फरच्या मदतीने केसांच्या मुळांचे पोषण करते. काही वैद्यकीय संशोधनात असेही आढळून आले आहे की कांद्याचा रस नवीन केस आणण्यासाठी देखील उपयुक्त ठरतो.