तुमच्या मुलांमध्येही ‘हिंसक वर्तना’ ची लक्षणे दिसत आहेत का? जाणून घ्या, मुलांचे हिंसक वर्तनाची कारणे आणि ते थांबविण्याचे उपाय!

मुंबईः गेल्या काही काळापासून देशात अशा अनेक हिंसक घटना (Many violent incidents) घडत आहेत, ज्यामध्ये लहान मुलांचाही समावेश आहे. नुकतेच एक अतिशय हिंसक प्रकरण समोर आले आहे, ज्यामध्ये एका 16 वर्षांच्या मुलाने आपल्या आईची हत्या केली आहे. या घटनेवर तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे की, आजचे खेळ अतिशय आक्रमक आहेत. हे खेळणारे मूल वास्तव आणि आभासी जग यात फरक करू शकत नाही आणि ते स्वतःला त्या आभासी जगाचा एक भाग समजते. याला पालकत्व, आहार, जीवनशैली, मित्र जबाबदार आहेत.अशा वागण्याने मुलाच्या मनाचे जीवन पूर्णपणे नष्ट होऊ शकते. मुलांच्या हिंसक वर्तनाची (violent behavior) अनेक कारणे असू शकतात आणि भविष्यात त्याचे गंभीर परिणामही होऊ शकतात. ही हिंसक वर्तणूक मनोरुग्ण स्थिती, वैद्यकीय समस्या आणि जीवनातील समस्या (Problems in life) देखील सूचित करतात, म्हणून पालकांनी मुलाच्या हिंसक वर्तनाचे कारण जाणून घेतले पाहिजे आणि ते टाळण्यासाठी किंवा सुधारण्यासाठी योग्य पावले उचलली पाहिजेत.

मुलांमध्ये हिंसक वर्तन

मुलांचे हिंसक वर्तन लक्षात आल्यानंतर त्याची दखल न घेतल्यास त्याचे गंभीर परिणाम होऊ शकतात, असे तज्ज्ञांचे मत आहे. मुलांच्या वयानुसार, त्यांचे हिंसक वर्तन एखाद्याला मारणे, ओरडणे, बोलल्यावर राग येणे, अगदी गुन्हेगारी कृत्येही असू शकते. मुलांच्या संपर्कात आलेले काही घटक त्यांचे हिंसक वर्तन आणखी वाढवू शकतात. कोणत्याही वयात मुलांच्या हिंसक वागणुकीकडे दुर्लक्ष करू नये, असा इशारा तज्ज्ञांनी दिला आहे.

मुलांमध्ये हिंसक वर्तनाची चिन्हे

– वारंवार राग दाखवणे
– समजावूनही राग येणे
– काहीही समजावून सांगताना वस्तू फेकणे
– पालकांना मारण्यासाठी धावणे
– लोकांबद्दल वाईट बोलणे
– असभ्य भाषा वापरणे
– वाईट सवयी लागणे
– भावंडांबद्दल आपुलकी ठेवू नका
– लढण्याची वृत्ती असणे
– नेहमी उदास राहाणे
– संवेदनशील आणि चिडखोर असणे
– वारंवार उत्तेजीत होणे

हिंसक वर्तनाची कारणे

1) घरातील वातावरणाचा अभाव : पालकांकडून मुलांची योग्य काळजी घेतली जात नाही, त्यामुळे मुलांना घरचे वातावरण मिळत नाही आणि ते हिंसक बनतात.
2) भावनिक आघात किंवा तणाव: कधीकधी, काही क्लेशकारक घटना किंवा तणावामुळे, सतत तणाव असतो, ज्यामुळे मुलांचे वर्तन हिंसक होऊ लागते.
3) मुलांची धमकावणे: मुलांना कोणत्याही प्रकारे धमकावले जात असले तरी त्यांचे वर्तन आक्रमक असू शकते.
4) कौटुंबिक समस्या: जर एखाद्याच्या कुटुंबात हिंसाचार आधीच झाला असेल तर त्याचा मुलांवर वाईट परिणाम होतो आणि नंतर ते हिंसक बनतात.
5) औषधांचे सेवन: दारू आणि इतर चुकीच्या गोष्टींचे सेवन केल्याने मुलांमध्ये आक्रमकता वाढते.
6) हिंसा पाहणे: कधीकधी टीव्हीवर हिंसक कार्यक्रम पाहिल्याने मुलांमध्ये हिंसक वर्तन वाढते.
7) घरात शस्त्रे दिसणे : घरात सतत बंदुका, चाकू इत्यादी दिसल्यानेही मुलांचे वर्तन हिंसक बनते.
8) हिंसक व्हिडिओ गेम खेळणे: तज्ज्ञांचे मत आहे की व्हिडिओ गेम शूट केल्याने मुलांच्या मनावर खूप वाईट परिणाम होतो.
9) मानसिक स्थिती: बर्याच प्रकरणांमध्ये, बायपोलर डिसऑर्डर, चिंता, नैराश्याची प्रकरणे देखील मुलांमध्ये दिसतात. या काही मानसिक आरोग्य स्थिती आहेत ज्यामुळे हिंसक आणि आक्रमक वर्तन वाढू शकते.

मुलाने हिंसक वर्तन केल्यास काय करावे?

जेव्हा जेव्हा पालक किंवा घरातील इतर सदस्यांना त्यांचे मूल किंवा भावंड मूल हिंसक वर्तन करत असल्याचे दिसले तेव्हा त्यांना ताबडतोब मानसिक आरोग्य तज्ञाकडे नेले पाहिजे. व्यावसायिक डॉक्टरांद्वारे उपचार केल्याने त्याच्या वर्तनावर मात करण्यास मदत होऊ शकते. रागावर नियंत्रण ठेवणे, मनाच्या गोष्टी सांगणे, भांडणे करणे, नकारात्मक गोष्टी काढून टाकणे, सकारात्मक गोष्टींचा विचार करणे इत्यादी गोष्टी मानसिक आरोग्य तज्ञांद्वारे मुलांना सांगता येतील. याशिवाय खाली नमूद केलेल्या पद्धती देखील हिंसक वर्तन कमी करण्यास मदत करू शकतात.
– घरातील वातावरण चांगले तयार करणे
– मुलांचे मन जाणून घेणे
– मुलांशी बोलणे आणि समजून घेणे
मुलांच्या समस्यांकडे दुर्लक्ष करू नका
– लैंगिक शिक्षण
– मुलांचे मोबाईल-टॅबलेट तपासणे
– नैसर्गिक ठिकाणी फेरफटका मारणे
– चांगल्या गोष्टी दाखवण्याची प्रेरणा
– पुस्तके वाचण्याची सवय लावा
– मुलांनी चुका केल्यानंतर त्यांच्यावर आक्रमक न होणे