हक्कभंग म्हणजे नेमकं काय? कोणत्या शिक्षेची तरतूद? वाचा सविस्तर
सुधीर मुनगुंटीवार (Sudhir Mungantiwar) यांनी उपमुख्यमंत्री अजित पवार (Ajit Pawar) यांच्याविरोधात हक्कभंग प्रस्ताव (breach of privilege motion) दाखल केला.
मुंबई : महाराष्ट्र राज्य विधिमंडळांचं अर्थसंकल्पीय अधिवेशन सुरु आहे. विधानसभेत भाजप नेते आणि माजी मंत्री सुधीर मुनगुंटीवार (BJP Sudhir Mungantiwar) यांनी उपमुख्यमंत्री अजित पवार (DCM Ajit Pawar) यांच्याविरोधात हक्कभंग प्रस्ताव (breach of privilege motion) दाखल केला. प्रभारी अध्यक्ष नरहरी झिरवळ यांनी (Narhari Zirval) त्यानंतर हक्कभंगाचा प्रस्ताव हक्कभंग समितीकडे पाठवण्याचे निर्देश दिले. तर, शिवसेना आमदार प्रताप सरनाईक यांनी मुंबईची तुलना पाकव्याप्त काश्मीरशी करणारी अभिनेत्री कंगना रनौत आणि मुख्यमंत्री उद्धव ठाकरे यांचा एकेरी उल्लेख करणारे पत्रकार अर्णब गोस्वामी यांच्याविरोधात विधिमंडळ पावसाळी अधिवेशनात हक्कभंगाचा प्रस्ताव दाखल केला होता. अर्णव गोस्वामी यांना हक्कभंग समितीसमोर उपस्थित राहण्याची नोटीस देखील पाठवण्यात आली होती. त्यामुळे हक्कभंग म्हणजे नेमके काय? विधिमंडळाच्या सदस्यांना नेमके कोणते विशेष अधिकार असतात? हक्कभंग दाखल झाल्यास पुढे काय होते? अशा अनेक प्रश्नांची उत्तरे जाणून घेणं गरजेचे ठरते. (What is Infringement breach of privilege motion know details)
संसद, विधिमंडळ सदस्यांचे विशेषाधिकार आणि हक्कभंग
भारतीय राज्यघटनेने संसदेतील लोकसभा आणि राज्यसभा खासदार आणि विधिमंडळातील आमदार अशा लोक प्रतिनिधींना काही विशेषाधिकार प्रदान केलेले आहेत. विधानसभेने एखाद्या विषयाचा अभ्यास किंवा चौकशी करण्यासाठी नेमलेल्या समितीलाही असे विशेष अधिकार असतात. या अधिकारांच्या आड येणारे वक्तव्य किंवा वर्तन कोणत्याही व्यक्ती किंवा समुदायाला करता येत नाही, आमदार विधानसभेत जे विचार मांडतात त्यावर इतरांना विधानसभेच्या बाहेर टीका-टिप्पणी करता येत नाही, अन्यथा तो हक्कभंग ठरु शकतो. सभागृहाचा हक्कभंग आणि सदस्यांचा हक्कभंग अशा दोन प्रकारचे हक्कभंग असतात.
सभागृहाचा हक्कभंग किंवा अवमान झाल्याचा प्रकार सभापतींच्या संमतीने सभागृहाच्या निदर्शनास कसा आणला जाऊ शकतो?
1. विधिमंडळ सभासदाकडून तक्रार
2. विधानसभा सचिवांचा अहवाल
3. याचिका
4. सभागृह समितीचा अहवाल
(What is Infringement breach of privilege motion)
हक्कभंग कसा आणता येतो?
हक्कभंग प्रस्ताव मांडण्यासाठी लोकसभा, राज्यसभा किंवा विधिमंडळातील विधानसभा आणि विधानपरीषद या दोन सभागृहांच्या एकूण सदस्यसंख्येच्या 1/10 सदस्यांची सहमती आणि स्वाक्षरी असणं गरजेचे आहे. महाराष्ट्राच्या विधानसभेत 29 सदस्यांचा पाठिंबा असावा लागतो. हक्कभंकाची नोटीस देताना तो कुणाविरोधात आहे हे देखील सांगावं लागते.
हक्कभंग सिद्ध झाल्यास काय शिक्षा?
विधानसभेचा अवमान किंवा हक्कभंगास कारणीभूत व्यक्तीला शिक्षा करण्याचा अधिकारही सभागृहाला असतो. आरोपी स्वतः आमदार असेल तर सभागृहातून त्याची हकालपट्टी केली जाऊ शकते. आरोपी तिर्‍हाईत असेल तर समज देऊन सोडून देण्यापासून तुरुंगवास ठोठावण्यापर्यंत कोणतीही शिक्षा होऊ शकते. महाराष्ट्राचे माजी संसदीय कामकाज मंत्री आणि भाजप नेते हर्षवर्धन पाटील यांनी त्यांच्या विधानगाथा या पुस्तकात हक्कभंग कसा मांडता येतो याविषयी सविस्तर लिहिलं आहे.
आरोपीला समन्स पाठवून विधानसभेत बोलावले जाऊ शकते. समज देणे, ताकीद देणे, आरोपी आमदार असल्यास निलंबन किंवा हकालपट्टी करणे, दंड आकारणे, अटक करुन तुरुंगवास किंवा सभागृहाला योग्य वाटेल ती शिक्षा करण्याची तरतूद कायद्याने केलेली आहे.
अजित पवारांविरोधात सुधीर मुनगंटीवारांचा हक्कभंग प्रस्ताव, जर प्रस्ताव सिद्ध झाल्यास शिक्षा काय? https://t.co/PlsuqfMpni @SMungantiwar | @AjitPawarSpeaks | #MaharashtraAssembly | #ShivSena
— TV9 Marathi (@TV9Marathi) March 4, 2021
संबंधित बातम्या :
राम मंदिराच्या नावाखाली भाजपकडून ‘टोल वसुली’, नाना पटोलेंचा गंभीर आरोप, फडणवीसांचंही प्रत्युत्तर
अजित पवारांविरोधात सुधीर मुनगंटीवारांचा हक्कभंग प्रस्ताव, जर प्रस्ताव सिद्ध झाल्यास शिक्षा काय?
(What is Infringement breach of privilege motion know details)