कधी संपणार कोरोनाचं संकट? वाचा प्रख्यात व्हायरोलॉजिस्ट डॉ. जेकब काय म्हणतात…

मुंबई : कोरोना विषाणूचे संक्रमण सुरु झाल्यापासून प्रख्यात व्हायरोलॉजिस्ट आणि ख्रिश्चन मेडिकल कॉलेज वेल्लोरचे माजी प्राध्यापक डॉ. टी. जेकब जॉन सतत या विषयावर आपले मत मांडत आहेत. इंडिया टुडेला दिलेल्या मुलाखतीत डॉ. जेकब म्हणाले की कोरोना विषाणूचा अंत आता जवळ आला आहे आणि पुढील एक ते दोन महिन्यांत परिस्थिती सामान्य होईल (Famous Virologist dr Jacob john on corona pandemic interview).

डॉ, जेकब म्हणाले की कोरोनाच्या नवीन प्रजाती समोर आली आहे आणि कोरोनाच्या पहिल्या प्रजातीबद्दल आपल्याला बरेच काही शोधावे लागेल जेणेकरुन इतर, कोरोना प्रजातीविरुद्ध लढा देता येईल. कोवॅक्सिन विषयी ते म्हणाले की, ही लस बनवण्याची प्रकार अभूतपूर्व आहे.

आपत्कालीन परिस्थितीत ही लस वापरण्यास परवानगी देण्यात आली आहे, परंतु सरकार ही लस खरेदी करण्यास कोणीही बांधील नाही. कोवॅक्सिन वादावर ते म्हणाले, “जर मी माझे वैयक्तिक मत विचारले तर मी कोविशील्डऐवजी कोवाक्सिनची निवड करेन.”

त्यांच्या मुलाखतीची ठळक वैशिष्ट्ये येथे वाचा…

प्रश्नः भारत बायोटेकच्या लसीबाबत बरेच वादंग निर्माण झाले आहेत. याचा वापर करण्याची परवानगी आणि त्याभोवतीच्या विवादाबद्दल आपले काय मत आहे?

उत्तर: या लसीबद्दल बरेच तज्ज्ञ शासंक आहेत. ड्रग्स कंट्रोलर जनरल ऑफ इंडियाने या लसीसाठी रिस्ट्रिक्डेट, इमरजेंसी आणि इन ट्रायल मोड असे शब्द वापरले. जर एखाद्याने शांतपणे विचार केला तर हे स्पष्ट आहे की आरोग्य मंत्रालय कोविडशील्डला आरामात वापरण्याची परवानगी देण्याच्या प्रक्रियेत आहे, तर कोवाक्सिनला फक्त आणीबाणीच्या वापरासाठी परवानगी आहे. तथापि, जबाबदारी कंपनीवर आहे. लसीकरण होण्यापूर्वी संमती पत्र आणि तीन टप्प्याखालील चाचणीचा उल्लेख करणे महत्वाचे आहे. लस बनवण्याची पद्धत अभूतपूर्व आहे. तथापि, आपण हे देखील लक्षात ठेवले पाहिजे की हे संकट देखील अभूतपूर्व आहे. आपत्कालीन लसीचा वापर करण्यास परवानगी देण्यात आली आहे. पण भारत सरकार ते विकत घेण्यास बांधील नाही, यात एक मोठा फरक आहे.

प्रश्नः कोवॅक्सिनला देण्यात आलेल्या आपत्कालीन वापराच्या परवानगीबद्दल समीक्षकांनी प्रश्न उपस्थित केले आहेत. लसीचा परिणाम जाणून घेतल्याशिवाय आपत्कालीन वापरास परवानगी का दिली गेली?

उत्तरः जर लसीचा प्रभाव उपलब्ध असेल आणि तो 50 टक्क्यांपेक्षा जास्त प्रभावी असेल, तर ती स्वतः नोंदणीसाठी पात्र आहे. जर तिच्या परिणामाची आकडेवारी शोधली गेली असेल तर चाचणी कोड तोडला जावा. डेटा आणि सुरक्षा देखरेख मंडळाच्या नियमांनुसार हे स्पष्ट झाले आहे. आणीबाणीच्या वापरासाठी परवानगी, ही लस पूर्णपणे सुरक्षित आहे यावर अवलंबून असते आणि टप्प्यातील टप्प्यातील चाचणीत हे स्पष्ट होते. डीजीसीआयने दोन्ही अटींवर सहमती दर्शविली. ही लस फारशी रीक्टोजेनिक नव्हती. एका तज्ज्ञाने त्यास पाण्यासारखे नॉन-रिएक्टोजेनिक म्हटले.

मी समजतो की, या लसीच्या चाचणीमध्ये 24000 लोकांनी भाग घेतला. ही लस सुरक्षिततेच्या निकषांवर उभी राहिली. भोपाळमधील मृत्यू या लसीशी संबंधित नसेल तर असे दिसते आहे की डीसीजीआयने लस संहितेवर प्रश्न विचारू नये. एकदा कंपनीने लससाठी अर्ज केला, तर डीजीसीआयकडे नकारण्याचे कारण नसावे (Famous Virologist dr Jacob john on corona pandemic interview).

प्रश्नः प्रोफेसर गगनदीप कांग यांचे म्हणणे आहे की तिसर्‍या टप्प्यातील चाचणी पूर्ण केल्याशिवाय इबोला आणि निपाह लस वापरण्यास परवानगी देण्यात आली. कोरोनाला हे लागू नाही कारण कोरोना प्रकरणात मृत्यू दर या व्हायरसच्या प्रकरणांपेक्षा वेगळा आहे आणि आमच्याकडे इतर कंपन्यांकडून लस उपलब्ध आहे. ती बरोबर आहे का?

उत्तरः निपाहसाठी बनवलेल्या कोणत्याही लसीविषयी मला माहिती नाही. 2015 मध्ये तिसर्‍या टप्प्यातील चाचणीशिवाय इबोला विषाणूवर बनवलेल्या लसचा वापर गुआनामध्ये करण्यास परवानगी देण्यात आली.

इबोलामुळे इथे 40 टक्के लोक मरत होते. लोकांना लसीची लवकरात लवकर परवानगी मिळावी असे वाटत होते. सर्व इबोला-संक्रमित लोकांबद्दल माहिती गोळा केली गेली आणि जे लोक इबोला ग्रस्त लोकांच्या संपर्कात आले त्यांना 21 दिवसानंतर ही लस दिली गेली. यापूर्वी ज्यांना लसी दिली गेली होती त्यांच्यामध्ये इबोलाची लक्षणे दिसली नाहीत, परंतु नंतर लसीकरण झालेल्या अनेक लोकांमध्ये इबोलाची लक्षणे दिसली.

निकालानंतर ही लस प्रभावी घोषित करण्यात आली. कोरोना आणि इबोलामध्ये फरक आहे. कोरोनामधील मृत्यूची संख्या इबोलाच्या तुलनेत कमी आहे. कोरोना संसर्ग दर 0.68 टक्के झाला आहे. इतर देशांमध्ये ही आकृती भिन्न असू शकते. लोकांना मृत्यूपासून वाचवणे हे अंतिम ध्येय नव्हते. आधीच गंभीर आजारांनी ग्रस्त असलेल्या लोकांची त्यांना विषाणूकडे बळकट करण्याची जबाबदारी देखील होती. या लसीचा लोकांवर प्रभावी परिणाम होत आहे आणि लोकांमध्ये रोगप्रतिकार शक्ती वाढत असल्याचे दिसून आले आहे.

प्रश्न: प्रख्यात सरकारी डॉक्टर बाळाराम भार्गव आणि विनोद पॉल म्हणतात की कोवाक्सिनचा वापर करण्यास परवानगी देण्यात आली कारण त्यात कोरोनामधील नवीन भागातही लढा देण्याची क्षमता आहे, कोणत्याही आकडेवारीशिवाय असा दावा तुम्हाला कसा दिसतो?

उत्तर: माझ्या माहितीनुसार, कोरोना एसएआरएस-सीओव्ही -2 मधील नवी प्रजाती समोर आली आहे. आणीबाणीच्या वापरासाठी दिलेली माहिती बाहेरील लोकांना क्वचितच माहित असेल. यु.यू.ए.ने दोन लसींना आणीबाणीच्या वापरास परवानगी देण्याविषयी डॉ भार्गव किंवा डॉ. विनोद पॉल यांनी टिप्पणी केली आहे की व्हायरससाठी एक ते दोन चागल्या लस द्याव्या. अन्यथा व्हायरस पूर्णपणे निष्क्रिय करण्यासाठी आणि रोगप्रतिकारकांच्या व्यापक प्रतिसादाबद्दल ते म्हणाले की, कोविशिल्ड केवळ प्रोटीन स्पाइकमध्येच उपयुक्त आहे (Famous Virologist dr Jacob john on corona pandemic interview).

प्रश्नः कोवाक्सिनला क्लिनिकल ट्रायल मोडमध्ये वापरण्याची परवानगी मिळाली आहे. याचा अर्थ काय? असे दिसत नाही की सद्यस्थितीत, ज्या लोकांना लस दिली जाईल ते चाचणीचा भाग म्हणून राहतील?

उत्तरः सध्या जे लसीकरण होत आहे ते चाचणीपेक्षा वेगळे आहे. ट्रायल मोडमध्ये, लसीशी संबंधित माहिती गोळा केली जाते. कंपनी क्लिनिकल संपर्कांद्वारे माहिती संकलित करून चाचणीतील सहभागींकडून संमती घेतली जाते. शब्दांचा इंग्रजी अर्थ वेगळा आहे. अस्पष्टता आणि शुद्धता दोन्ही चाचण्यांसाठी वापरल्या जाऊ शकतात. येथे चाचणी म्हणजे शुद्धता हा अर्थ आहे.

प्रश्न: लाभार्थ्याला कोवाक्सिन आणि कोविशिल्ड यांच्यात निवड करण्याचा पर्याय दिला पाहिजे का?

उत्तरः जेव्हा EUA ने दोन लस मंजूर केल्या आहेत, तेव्हा निवडीचा पर्याय असावा.  परंतु येथे दोन्ही लस वेगवेगळ्या मार्गांनी मंजूर झाल्या आहेत. कोविशील्ड एका कंपनीने, तर कोवॅक्सिन सरकारने आणली आहे.  अशा परिस्थितीत लाभार्थ्यांकडे कोणताही पर्याय उरलेला नाही.

प्रश्नः कॉंग्रेस नेते मनीष तिवारी यांनी विचारले की इंडिया बायोटेक लस मानवी समाजासाठी सुरक्षित आहे का?  सरकार याची हमी देऊ शकेल? आपणास असे वाटते की लसच्या प्रभावीपणा व सुरक्षिततेबाबत सरकारने हमी दिली पाहिजे?

उत्तरः मला वाटते की या प्रकरणात राजकीय पक्षांचा हस्तक्षेप योग्य नाही. डीसीजीआय ही स्वतंत्र संस्था आहे. डीजीसीआयने केंद्र सरकारला नव्हे तर लस वापरण्यास परवानगी दिली आहे. लसच्या प्रभावीतेशी संबंधित आकडेवारी पूर्ण केली गेली नाही आणि लसीच्या तातडीच्या वापरास परवानगी दिली गेली आहे, नोंदणी नाही. डीजीसीआयने हे केले असेल तर ते काही वैध कारणांसाठी केले असावे. यामध्ये सुरक्षा आणि लसची प्रभावीता या दोन्ही गोष्टींचा समावेश असेल. मला असे वाटत नाही की सरकारकडे कोणत्याही गोष्टीची हमी देण्याची शक्ती आहे. डीजीसीआयने आपत्कालीन वापरास परवानगी दिली आहे आणि सरकारला मार्गदर्शन केले आहे. आणीबाणीच्या वापरासाठी सुरक्षिततेची मानक तंतोतंत प्रभावी नसावी.

प्रश्नः लसीकरणानंतर दुष्परिणाम झाल्यास नुकसान भरपाईचे आवाहन सीरम संस्था आणि भारत बायोटेक या दोन्ही संस्थांनी केले आहे का?

उत्तरः  माझी इच्छा आहे की मी आरोग्य सेवांविषयी, विषाणूविवाहाशिवाय इतर लहान कायद्याबद्दल वाचू शकतो. मी या प्रश्नाचे उत्तर देऊ शकत नाही,  आपण या प्रश्नाचे उत्तर जाणकार कायद्याद्वारे विचारू शकता.

प्रश्नः तुम्हाला कोवॅक्सिन आणि कोविशिल्ड यांच्यात निवड करण्याचा पर्याय दिल्यास तुम्ही कोण निवडाल व का?

उत्तरः  जर दोन्ही लस माझ्याकडे सहज उपलब्ध असतील तर मी  कोवॅक्सिन लसला प्राधान्य देईल. जर केवळ कोविशील्ड उपलब्ध असेल तर मी ती घेण्यापासून स्वतःला थांबवणार नाही. कोवॅक्सिन विषयी माहिती जाणून घेतल्यानंतर मला या लसीबद्दल अधिक विश्वास वाटतो. तथापि, लसीच्या दुष्परिणामांपेक्षा माझ्यासाठी कोरोना होण्याचा धोका जास्त आहे. दुसरे कारण असे आहे की कोवॅक्सिनसाठी दिलेल्या इतर डोसबद्दल माहिती आहे, परंतु अ‍ॅडेनोव्हायरस वेक्टरड लसच्या पुनरावृत्ती डोसबद्दल माहिती अद्याप उपलब्ध नाही (Famous Virologist dr Jacob john on corona pandemic interview).

प्रश्नः लसीकरणाच्या या टप्प्यात भारतासारख्या देशाची काळाची गरज काय आहे?

उत्तर: कोरोना महामारी संपुष्टात येण्याच्या मार्गावर आहे असे दिसते. आणखी दोन महिन्यांत परिस्थिती सामान्य होईल. सध्याच्या काळात, व्हायरसचे संक्रमण थांबविण्यापेक्षा कोरोनामुळे होणाऱ्या मृत्यूपासून बचाव करणे महत्त्वाचे आहे. कोणत्या लोकांना सर्वात जास्त कोरोनाचा धोका असतो? अशा लोकांना लसीसाठी प्राधान्य दिले जात आहे आणि ही देखील काळाची गरज आहे. दुसरी आवश्यकता अशी आहे की जे लोक आधीच गंभीर रोगाने ग्रस्त आहेत त्यांना कोरोनापासून संरक्षण दिले जावे. या व्यतिरिक्त, लसीकरणाद्वारे कोरोना विषाणूचे उच्चाटन देखील आवश्यक आहे, जे व्हायरस निर्मूलनाचे जागतिक मॉडेल देखील आहे. याशिवाय तत्काळ परिणाम म्हणून शैक्षणिक संस्थांमध्येही लस उपलब्ध करुन देण्यात याव्यात. कर्मचारी आणि  वृद्धांना लस पूरक आहारही येथे देण्यात यावा.

प्रश्नः कोरोनाच्या नव्या प्रजातीचा ताण जग कसे हाताळेल?

उत्तरः इतर कोरोना स्ट्रेनची माहिती अद्याप नोंदवली गेली नाही. तथापि, विषाणूची एकापेक्षा अनेक प्रजाती निर्माण होण्याची शक्यता आहे. विषाणू उत्परिवर्तन प्रतिबंधित करण्यासाठी लस प्रभावी आहेत.

प्रश्नः भारतातील लोक आता मास्कविना फिरत आहेत. सिनेमा हॉल आणि मॉल उघडण्यात आले आहेत. अशा परीस्थित हे सुरक्षित आहे का?

उत्तरः जोखीम आणि फायद्याचे मूल्यांकन दोन्ही संतुलित केले पाहिजेत. परंतु सुरक्षेच्या दृष्टीने कोरोनाशी संबंधित सर्व खबरदारी काटेकोरपणे पाळल्या पाहिजेत.

प्रश्नः एक प्रख्यात व्हायरोलॉजिस्ट म्हणून आपण भारत सरकार आणि इथल्या लोकांना काय सल्ला द्याल?

उत्तरः मी प्रसिद्ध आहे हे मला ठाऊक नव्हते. मी सरकारला सल्ला देणारा कोण? पण लोकांबद्दल माझी जबाबदारी आहे. मी आधीच मास्क घालण्याविषयी बोललो आहे. प्रिंट मिडियामध्ये मी लोकांना लेखाच्या माध्यमातून विज्ञानाच्या तथ्यांविषयी जागरूक करत आहे. मला एड्सचा आजार आठवतो. व्यावहारिक बदल आणि जनजागृतीसह आम्ही या साथीच्या विरूद्ध युद्ध कसे जिंकले, ही पद्धत सोपी तसेच प्रभावी देखील होती. ही पद्धत कोरोनासाठीही प्रभावी ठरली. पण नियमांकडे दुर्लक्ष करणे ही आपल्या देशाची एक सवय आहे. आम्ही या साथीच्या विरोधात युद्ध कसे जिंकले, हे आरोग्य मंत्रालयाला फारसे माहिती नाही.

प्रश्नः कोरोनाचा एक नवा प्रकार समोर येण्याची शक्यता आहे, जर होय तर आपण त्यासाठी तयार कसे असले पाहिजे?

उत्तरः कोरोनाच्या नवीन प्रजातीची शक्यता नाकारता येत नाही, त्यास सामोरे जाण्यासाठी आपण आधीच्या ताणतणावाविरुद्ध युद्ध जिंकले पाहिजे. मी डब्ल्यूएचओ डीजीला यापूर्वीच एक पत्र लिहिले आहे आणि पुढील मंडळाच्या बैठकीत कोरोना विषाणूचे निर्मूलन करण्याचे उद्दीष्ट अजेंडा बनविल्याचे म्हटले आहे. आमचे आरोग्यमंत्री डॉ. हर्षवर्धन हे अध्यक्ष आहेत आणि डॉ. सौम्या स्वामीनाथन हे मुख्य वैज्ञानिक आहेत.

(Famous Virologist dr Jacob john on corona pandemic interview)

हेही वाचा :