Color Of Flames: दिव्याची ज्योत पिवळी, तर गॅसची आग निळी का? जाणून घ्या यामागचं कारण
आगीसाठी ऑक्सिजनची आवश्यकता असते. आगीचा रंग ऑक्सिजनच्या स्थितीवर अवलंबून असतो. पण ऑक्सिजन तर सर्वत्र सारखाच असतो. मग चूल आणि गॅसच्या आगीच्या रंगात फरक का? जाणून घ्या
तुम्हीही गॅस किंवा चुलीवर जेवण केलं असेलच. तेव्हा तुमच्या एक बाब लक्षात आली असेल की, गॅस पेटवल्यानंतर त्याच्या ज्वाला निळ्या, तर स्टोव्ह आणि चुलीच्या ज्वाला पिवळ्या असतात. पण नेमकं असं का होतं? असा प्रश्न तुम्हाला पडला असेलच. चला जाणून घेऊयात यामागचं कारण (फोटो- Pixabay)
ज्वाला कशा बाहेर पडतात हे समजून घेऊयात. प्रत्यक्षात आग ही एक्झोथर्मिक प्रतिक्रिया आहे, ती दोन शब्दांनी बनलेली आहे, एक्सो म्हणजे सोडणे आणि थर्मिक म्हणजे उष्णता. म्हणजेच उष्णता निर्माण करणारी प्रक्रिया ज्वालांच्या रूपात बाहेर पडेल. हे रासायनिक प्रक्रियेद्वारे होते. वास्तविक सर्व सेंद्रिय पदार्थ अणूपासून बनलेले असतात, त्यात न्यूट्रॉन, प्रोटॉन आणि इलेक्ट्रॉन असतात, न्यूट्रॉन आणि प्रोटॉन हे अणूचे केंद्र बनतात. इलेक्ट्रॉन निष्क्रिय होतात आणि फोटॉनमध्ये ऊर्जा हस्तांतरित करतात ज्यामुळे ज्वाला होतात. (फोटो- Pixabay)
सर्व इंधने कार्बनवर आधारित आहेत, मग ते एलपीजी सिलिंडर असो किंवा मेणबत्ती किंवा मॅचस्टिक असो. तरीही, या सर्वांच्या ज्योत आणि तिच्या रंगात फरक आहे, कारण वातावरणात ऑक्सिजन आहे, जेव्हा इलेक्ट्रॉन फोटॉनमध्ये ऊर्जा हस्तांतरित करतात, तेव्हा ज्योत बाहेर येते, जेव्हा ऑक्सिजन ज्योतीच्या संपर्कात येतो तेव्हा सर्व कार्बन अणूंचे कार्बन अणूंमध्ये रूपांतर होते. डायऑक्साइडमध्ये रुपांतर होते. ते ज्योतीचा रंग बदलते. (फोटो- Pixabay)
जर ऑक्सिजन जास्त असेल तर ते कार्बनचे पूर्णपणे कार्बन डायऑक्साइडमध्ये रूपांतर करते आणि ज्योत निळी होते. पुरेसा ऑक्सिजन नसल्यास, कार्बन CO2 मध्ये बदलू शकत नाही आणि ज्वालांचा वरचा भाग काळा दिसतो. जी आपल्याला काजळीच्या रूपात दिसते. (फोटो- Pixabay)
मेणबत्ती, लाकूड आणि कागद हे कार्बनचे अणू मानले जातात, जर आपण वातावरणातील ऑक्सिजनच्या दृष्टीने पाहिलं तर त्यांच्यामध्ये कार्बनचे प्रमाण अधिक आढळते. म्हणूनच ते ऑक्सिडाइज्ड होतात, परंतु ते पूर्णपणे घडत नाही, म्हणूनच त्यांच्यामधून बाहेर पडणारी ज्योत नारिंगी आणि पिवळी असते. (फोटो- Pixabay)
एलपीजी आणि मिथेन यांसारख्या सामान्य इंधनांमध्ये फारच कमी कार्बन असते, म्हणूनच जेव्हा ऑक्सिजनशी संपर्कात येतात. तेव्हा ऑक्सिजन त्यांना पूर्णपणे पकडतो. त्यामुळे त्यांची ज्योत निळी दिसते. (फोटो- Pixabay)
कोणत्याही अग्नीची ज्योत किंवा तिचा रंग वातावरणातील ऑक्सिजनच्या आधारावर ठरवला जातो, जळणाऱ्या वस्तूच्या कार्बनशी ती ज्या प्रकारे प्रतिक्रिया देते, त्याच पद्धतीने ज्योतीचा रंग बनतो. (फोटो- Pixabay)