Nirjala Ekadashi 2023 : या तारखेला आहे निर्जला एकादशी, मुहूर्त, महत्त्व आणि पुजा विधी

एकादशी

Image Credit source: Social Media

मुंबई : वर्षभरात 24 एकादशी असतात. यामध्ये निर्जला एकादशी सर्वात महत्वाची मानली जाते. याला भीमसेन एकादशी असेही म्हणतात. निर्जला एकादशी (Nirjala Ekadashi 2023) ही सर्वात पवित्र एकादशी मानली जाते. यावेळी 31 मे 2023 रोजी बुधवारी निर्जला एकादशी साजरी केली जाणार आहे. ज्येष्ठ महिन्यातील शुक्ल पक्षातील एकादशीला निर्जला एकादशी म्हणतात. निर्जला एकादशीत पाण्याचा थेंबही घेतला जात नाही. या व्रताला निर्जला एकादशी म्हणतात कारण सूर्योदयापासून द्वादशी सूर्योदयापर्यंत पाणीही पिऊ नये असा नियम आहे. या दिवशी निर्जल राहून भगवान विष्णूची पूजा करण्याचा विधी आहे. या व्रताने दीर्घायुष्य व मोक्ष प्राप्त होतो.

निर्जला एकादशी 2023 शुभ मुहूर्त

हिंदू कॅलेंडरनुसार 31 मे रोजी निर्जला एकादशी साजरी केली जाईल. एकादशी तिथी 30 मे रोजी दुपारी 01:07 वाजता सुरू होईल आणि 31 मे रोजी दुपारी 01:45 वाजता समाप्त होईल. तसेच या दिवशी सर्वार्थ सिद्धी योग तयार होणार आहे. सर्वार्थ सिद्धी योगाची वेळ पहाटे 05.24 ते 06.00 पर्यंत असेल. 01 जून रोजी निर्जला एकादशी साजरी केली जाईल, ज्याची वेळ पहाटे 05.24 ते 08.10 पर्यंत असेल.

निर्जला एकादशीची पूजा पद्धत

निर्जला एकादशीच्या दिवशी सकाळी स्नान करून सूर्यदेवाला अर्घ्य द्यावे. यानंतर पिवळे वस्त्र परिधान करून भगवान विष्णूची पूजा करावी आणि व्रताचा संकल्प घ्यावा. भगवान विष्णूला पिवळी फुले, पंचामृत आणि तुळशीची डाळ अर्पण करा. तसेच भगवान विष्णू आणि माता लक्ष्मीच्या मंत्रांचा जप करा. व्रताचे व्रत केल्यानंतर दुसऱ्या दिवशी सूर्योदय होईपर्यंत पाण्याचा थेंबही घेऊ नये. यामध्ये अन्न आणि फळांचाही त्याग करावा लागणार आहे. दुसऱ्या दिवशी म्हणजे द्वादशी तिथीला स्नान करून पुन्हा श्रीहरीची पूजा करून अन्नपाणी घेऊन उपवास सोडावा.

निर्जला एकादशीचे महत्त्व

या एकादशीचे व्रत करून आपल्या क्षमतेनुसार अन्न, पाणी, वस्त्र, आसन, वहाणा, छत्री, पंख, फळे इत्यादींचे दान करावे. या दिवशी जल कलश दान करणाऱ्या भाविकांना एकादशीचे फळ वर्षभर मिळते. या एकादशीचे व्रत केल्याने इतर एकादशीला अन्न खाण्याचे दोष दूर होतात आणि सर्व एकादशींचे पुण्यही प्राप्त होते. जो श्रद्धेने या पवित्र एकादशीचे पालन करतो तो सर्व पापांपासून मुक्त होतो.

निर्जला एकादशीला करा आणि करू नका

1. निर्जला एकादशीच्या दिवशी भात तयार करू नये.
2. एकादशी तिथीला तुळशीची पाने तोडू नका. जर पाने खूप महत्वाची असतील तर तुम्ही एक दिवस अगोदर पाने तोडू शकता.
3. याशिवाय निर्जला एकादशीच्या दिवशी शारीरिक संबंध करणे टाळावे.
4. या दिवशी घरात कांदा, लसूण, मांस, मद्य सेवन करू नये.
5. तसेच कोणाशीही भांडू नका, कोणाचे वाईट विचार करू नका, कोणाचेही नुकसान करू नका, रागवू नका.

निर्जला एकादशीचे पौराणिक महत्त्व

निर्जला म्हणजे जलविना केलेली उपासना आणि म्हणूनच निर्जलचे व्रत थोडेसे कठीण असले तरी सर्वात जास्त फळ देणारे असते. महाभारतात महाशक्तीशाली अशा भीमाला उपवास करणे हे अशक्यप्राय गोष्ट होती. एकदा महर्षी व्यास यांनी भीमाला एकादशीचे व्रत करण्यास सांगितले. आपल्याला भूक सहन होत नसल्याने आपण वर्षातील 24 एकादशी कशी करणार असा प्रश्न केल्यावर महर्षींनी भीमाला निर्जला एकादशीचे व्रत करताना संपूर्ण एकादशीचा दिवस जलाविना उपवास केल्यास तुला 24 एकादशीचे फळ प्राप्त होईल असे सांगितल्याचे पौराणिक कथांमध्ये सांगितले आहे.

एकादशी म्हणजे एक दिवसाचे लंघन, शरीर सत्रात देखील अशा लंघनाचे महत्व सांगताना उपवासामुळे शरीरचक्र व्यवस्थित काम करते असे सांगण्यात आले आहे. खरे तर उप-वास या शब्दाची फोड करताना उप म्हणजे जवळ आणि वास म्हणजे राहणे होय. देवाच्या जवळ चिंतनात राहणे म्हणजे उपवास अशी वारकरी संप्रदायाची मान्यता आहे. माणूस अखंड चिंता करीत राहतो मात्र एकादशीचा एक दिवस चिंतन केल्यास सर्व चिंतांचे हरण होते. निर्जला एकादशी म्हणजे भगवंताचे चिंतन करण्याचा दिवस.

(वरील माहिती उपलब्ध स्रोतावरून देण्यात आलेली आहे.याच्या तथ्यांबद्दल आम्ही कुठलाही दावा करीत नाही, तसेच अंधश्रद्धेला दुजोरा देत नाही)