मुंबई : हिंदू धर्मात वनस्पती आणि प्राण्यांची पूजा करण्याची परंपरा आहे. असाच एक महत्त्वाचा सण म्हणजे नागपंचमी, जो श्रावण महिन्यातील शुक्ल पक्षाच्या पाचव्या दिवशी साजरा केला जातो. यंदा नागपंचमीचा (Nagpanchami 2023) सण 21 ऑगस्टला साजरा होणार आहे. नागपंचमीच्या दिवशी नागदेवतेची पूजा केल्याने ग्रहांची बाधा आणि अकाली मृत्यूचे संकट दूर होते, अशी श्रद्धा आहे. सामान्यतः हरियाली तीज नंतर दोन दिवसांनी नागपंचमी साजरी केली जाते. या दिवशी मंदिरांमध्ये नाग देवता आणि भगवान शिव यांची पूजा केली जाते. तसेच नाग देवतेला दुधाचा नैवेद्य दाखवला जातो.
पंचांगानुसार, यावर्षी सावन शुक्ल पक्षाची पंचमी तिथी 21 ऑगस्ट रोजी दुपारी 12.21 वाजता सुरू होईल आणि 22 ऑगस्ट रोजी दुपारी 2 वाजेपर्यंत राहील. सोमवार, 21 ऑगस्ट रोजी नागपंचमीचा सण साजरा केला जाणार आहे. नागपंचमीची पूजा करण्याचा शुभ मुहूर्त 21 ऑगस्ट रोजी सकाळी 05.53 ते 08.29 पर्यंत असेल.
नागपंचमीच्या दिवशी पूजेच्या विधीबाबत देशभरात विविध परंपरा आहेत. काही लोक चतुर्थीला उपवास करतात आणि पंचमीच्या संध्याकाळी पारण करतात. अनेक ठिकाणी या दिवशी शिळे अन्न खाण्याचीही प्रथा आहे. घरामध्ये पूजा करायची असेल तर लाल चंदन आणि हळदीने पाच किंवा आठ नागदेवाचे प्रतीकात्मक चित्र बनवा. त्यानंतर त्यावर कच्चे दूध, दही, दुर्वा, अक्षत, फुले, पाणी इत्यादी अर्पण करा. प्रसाद म्हणून तूप, गूळ आणि मिठाई दिली जाते.
हिंदू धर्मग्रंथांमध्ये सापाला खूप महत्त्व दिले गेले आहे. भगवान शिवाच्या गळ्यात नेहमी नागांचा हार असतो. भगवान विष्णूही शेषनागावर विसावले आहेत. बलराम आणि लक्ष्मण हे शेषनागाचे अवतार मानले जातात. राहू आणि केतू यांचे ज्योतिषशास्त्रात साप किंवा सापांच्या माध्यमातून चित्रण केले आहे. राहूला सापाचे डोके आणि केतूला त्याची सोंड मानले जाते. त्यांच्या कुंडलीतील स्थानामुळे काल सर्प दोष निर्माण होतो. ज्योतिषशास्त्रीय ग्रंथानुसार नागपंचमीच्या वेळी नागांची पूजा केल्याने कालसर्प दोष कमी होतो.
(वरील माहिती उपलब्ध स्रोतावरून देण्यात आलेली आहे.याच्या तथ्यांबद्दल आम्ही कुठलाही दावा करीत नाही, तसेच अंधश्रद्धेला दुजोरा देत नाही)