हिंदू पंचांगानुसार नागपंचमी (Nagpanchami) हा सण शुक्ल पक्षाच्या पाचव्या दिवशी साजरा केला जातो. या दिवशी प्रामुख्याने नाग देवतेची पूजा केली जाते. नागपंचमीच्या दिवशी नागदेवतेची पूजा केल्यास नागाच्या दोषांपासून (Sarp Dosh) मुक्ती मिळते, अशी मान्यता आहे. यावेळी मंगळवार, 2 ऑगस्ट रोजी नागपंचमीचा सण साजरा होत आहे. आपल्या देशात नागदेवतांची अनेक मंदिरे (ancient snake temple) आहेत. यातील काही मंदिरे खूप खास आहेत. काही नाग मंदिरे खूप प्राचीन आहेत, तर काही नाग मंदिरे त्यांच्याशी संबंधित विशेष मान्यता आहेत. नागपंचमी आणि इतर विशेष प्रसंगी या मंदिरांमध्ये भाविकांची गर्दी असते. आज आपण ज्या सर्प मंदिरांबद्दल जाणून घेणार आहोत जे खूप खास आहे.
मध्य प्रदेशची धार्मिक राजधानी म्हणून ओळख असलेल्या उज्जैनमध्ये नागचंद्रेश्वर मंदिर आहे. या मंदिराची विशेषतः अशी आहे की ते वर्षातून एकदाच उघडले जाते. हे मंदिर महाकालेश्वर मंदिराच्या शिखरावर आहे. नागपंचमीच्या दिवशी सर्वप्रथम महानिर्वाणी आखाड्याचे ऋषी मंदिराचे दार उघडून पूजा करतात. त्यानंतरच सामान्य भाविक मंदिरात प्रवेश करतात. दुसरीकडे नागपंचमीच्या रात्री हे मंदिर पुन्हा बंद केले जाते.
कर्कोटक नाग मंदिर नैनितालच्या भीमताल येथे आहे. या मंदिराला भीमतालचा मुकुट असेही म्हणतात. येथील सर्वोच्च शिखरावर हे मंदिर आहे. या मंदिरापर्यंत जाण्यासाठी घनदाट जंगलातून जावे लागते. मंदिराशी संबंधित अनेक श्रद्धा आहेत. दुसरीकडे, लोक येथे येतात आणि काल सर्प दोषापासून मुक्त होण्यासाठी विशेष प्रार्थना करतात. नागपंचमीच्या दिवशी भाविकांची मोठी गर्दी असते.
उत्तराखंडच्या बागेश्वर जिल्ह्यात एक जुने नाग मंदिर आहे. या मंदिराला धौलीनाग मंदिर म्हणतात. हे मंदिर विजयपूरजवळ डोंगराच्या माथ्यावर आहे. येथे दररोज भाविकांची मोठी गर्दी असते. नागपंचमीला येथे जत्रेचेही आयोजन केले जाते, ज्यामध्ये लाखो लोक येतात आणि नाग देवतेचा आशीर्वाद घेतात. धौलीनाग हा महाभारतात उल्लेखिलेला कालिया नागाचा पुत्र असल्याचे मानले जाते.
जम्मूच्या डोडा जिल्ह्यातील भदेरवाह येथे वासुकी नाथ मंदिर बांधले आहे. हे मंदिर अकराव्या शतकातील असल्याचे सांगितले जात आहे. म्हणजे हे मंदिर सुमारे हजार वर्षे जुने आहे. या मंदिरात दर्शनासाठी लांबून लोक येतात. या मंदिराशी संबंधित अनेक श्रद्धा आणि कथा आहेत. हे मंदिर ऋषी कश्यपाचा पुत्र आणि नागांचा राजा वासुकी याला समर्पित आहे. या मंदिरात नागांचा राजा वासुकीची मूर्ती स्थापित आहे. मंदिराजवळ एक तलाव देखील आहे ज्याला वासुकी कुंड म्हणतात.
(वरील माहिती उपलबध स्रोतावरून देण्यात आलेली आहे.याच्या तथ्यांबद्दल आम्ही कुठलाही दावा करीत नाही,तसेच अंधश्रद्धेला दुजोरा देत नाही)