Panchakroshi Yatra 2023 : हिंदू धर्मात पंचकोशी यात्रेला आहे विशेष महत्त्व, या कारणासाठी केली जाते ही यात्रा
पंचकोशी तीर्थक्षेत्र हे उज्जैनचे प्रसिद्ध तीर्थक्षेत्र आहे. या यात्रेत पिंगळेश्‍वर, कायावरोहनेश्वर, विल्‍वेश्‍वर, दुर्धरेश्वर, नीळकंठेश्वर या मंदिरांचे दर्शन घेतले जाते. पंचकोशी तीर्थक्षेत्री गेल्याने पुण्य प्राप्त होते, अशी पौराणिक श्रद्धा आहे. सिंहस्थात पंचकोशी यात्रेचे महत्त्व आणखी वाढते.
मुंबई : सनातन धर्मात तीर्थयात्रेचे विशेष महत्त्व दिले गेले आहे. सनातन धर्माला आयुष्यात एकदा चार धाम यात्रा (Char Dham Yatra) किंवा 12 ज्योतिर्लिंगाचे दर्शन करावे असे सांगितले आहे. याशिवाय 51 शक्तीपीठांच्या दर्शनाचेही महत्त्व सांगण्यात आले आहे, परंतु या सर्वांशिवाय गंगा दर्शन, नर्मदा परिक्रमा आणि पंचकोशी यात्रेलाही विशेष महत्त्व असल्याचे सांगितले जाते. आज आपण पंचकोशी यात्रेविषयी सविस्तर माहिती घेऊ, ज्याचा आंशिक उल्लेख स्कंद पुराणातही आढळतो.
‘न माधवसोमासोन कृतेनुगणसं।
न चावेद सम्माशस्त्रं तीर्थमगंगायसमम्।’
स्कंदपुराणातील या श्लोकात वैशाख महिन्याचे महत्त्व सांगितले आहे. सत्ययुग हे सर्वश्रेष्ठ युग होते, वेद हे सर्वश्रेष्ठ धर्मग्रंथ आहेत आणि गंगा दर्शनापेक्षा मोठे तीर्थ नाही असे सांगितले जाते. स्कंद पुराणात सांगितले आहे की वैशाख महिन्यात भगवान विष्णूची पूजा केल्याने मनुष्याला पुण्य प्राप्त होते आणि मोक्ष प्राप्त होतो. या काळात जलदान आणि कुंभ दानाला पौराणिक महत्त्व आहे. पंडित चंद्रशेखर मलतरे यांच्या म्हणण्यानुसार प्रत्येकाला गंगेची प्रदक्षिणा करता येत नाही, त्यामुळे पंचकोशी यात्रेतून 5 कोसची यात्रा केली जाते. उज्जैनच्या आसपास हा प्रवास सुमारे 118 किमी आहे.
उज्जैनमध्ये पंचकोशी तीर्थक्षेत्र प्रसिद्ध आहे
पंचकोशी तीर्थक्षेत्र हे उज्जैनचे प्रसिद्ध तीर्थक्षेत्र आहे. या यात्रेत पिंगळेश्‍वर, कायावरोहनेश्वर, विल्‍वेश्‍वर, दुर्धरेश्वर, नीळकंठेश्वर या मंदिरांचे दर्शन घेतले जाते. पंचकोशी तीर्थक्षेत्री गेल्याने पुण्य प्राप्त होते, अशी पौराणिक श्रद्धा आहे. सिंहस्थात पंचकोशी यात्रेचे महत्त्व आणखी वाढते.
अशी असते यात्रा
प्रवासादरम्यान, मार्गावर सात थांबे आहेत, जेथे प्रवासी विश्रांती घेतात आणि जेवतात. विशेषत: माळव्यात पंचकोशी यात्रेदरम्यान दाल बाटी बनवण्याची परंपरा आहे. भविक दाल बाटी देवाला अर्पण करून खातात. याशिवाय दानशूर सामाजिक कार्यकर्ते सर्व मार्गात भाविकांची सेवा करतात. जिल्हा प्रशासन आणि पोलीस बंदोबस्तात सतर्क आहेत. भाविकांना कोणत्याही प्रकारचा त्रास होऊ नये आणि त्यांची यात्रा यशस्वी व्हावी यासाठी ठिकठिकाणी विशेष व्यवस्था करण्यात आली आहे. अनेक जण वाटेत पायांच्या व्रणांवर मलम लावून लोकांची सेवा करण्याचे कामही करतात.
(वरील माहिती उपलब्ध स्रोतावरून देण्यात आलेली आहे.याच्या तथ्यांबद्दल आम्ही कुठलाही दावा करीत नाही, तसेच अंधश्रद्धेला दुजोरा देत नाही)
