बदलता शेती व्यवसाय : औषधी वनस्पतीमधून लाखोंची कमाई, महाराष्ट्रामध्येही होतेय लागवड

संग्रहीत छायाचित्र

मुंबई : शेती हे काही निवडक पिकांसाठीच मर्यादीत राहिले आहे असे नाही. काळाच्या ओघात जोड व्यवसाय वाढत आहेत. अत्याधुनिक पध्दती यामध्ये रुजत आहे. शेतीला इतर व्यवसयाची जोड इथपर्यंत आपल्याला माहिती आहे. (Production of medicinal forest saplings) मात्र, सर्पगंधासारख्या औषधी वनस्पतीमधूनही बक्कळ कमाई आहे. कारण त्याची फुले, पाने, बिया आणि मुळे हे सर्व काही विकता येते. सरपगंधा बियाण्याची किंमत 3000 रुपये किलो आहे. (cultivation in India also) कमाई आणि उपयुक्तता पाहता शेतकरी पारंपारिक पिकांव्यतिरिक्त सर्पगंधा आणि इतर औषधी वनस्पतींची लागवड करीत आहेत.

भारतात अनेक वर्षांपासून सर्पगंधाची लागवड केली जाते. उत्तर प्रदेश, बिहार, झारखंड, ओडिशा, तामिळनाडू, आंध्र प्रदेश, महाराष्ट्र आणि केरळ सारख्या राज्यांमध्ये प्रामुख्याने त्याची लागवड केली जाते. मात्र, जलयुक्त भागात त्याची लागवड करता येत नाही. वाळवंटी, काळी जमिन या औषधी वनस्पतीसाठी पोषक मानली जाते

सर्पगंधाची लागवड कशी करावी?

या औषधी वनस्पतीची लागवड करण्याचा विचार करत असाल, तर सुपीक शेत जमिन निवडावी लागणार आहे. त्यानंतर शेत चांगले नांगरून शेतात सडलेले शेणखत विस्कटावे लागणार आहे. पेरणीपूर्वी 12 तास बियाणे पाण्यात बुडवून ठेवल्यास त्याचा अधिकचा फायदा होणार आहे. अशा प्रकारे पेरणी केली तर या वनस्पतीची वाढ आणि उत्पन्न सुधारते. बियाण्यांपासून पेरणी शिवाय मुळांपासून सर्पगंधाची लागवडही केली जाते. त्यासाठी मूळ माती आणि वाळूत मिसळून पॉलिथीन पिशव्यांमध्ये ठेवले जाते. एका महिन्यात मुळे उगवल्यानंतर ते शेतात लावले जाते.

या आहेत महत्वाच्या गोष्टी

रोपांचे रुपांतर झाडामध्ये झाल्यावर याला फुले येतात. कृषी तज्ञ प्रथमच आलेली फुले तोडण्याची शिफारस करतात.दुसऱ्यांदा फूल आल्यावर ते बीज बनायला साठवलं जाते. शेतकरी हे आठवड्यातून दोनदा बियाणे निवडू शकतात. तसे सर्पगंधा वनस्पती 4 वर्षांपर्यंत फुले आणि बियाणे देऊ शकते. परंतु कृषी तज्ञ 30 महिन्यांपर्यंतच वनस्पतींमधून उत्पन्न घेण्याची शिफारस करतात. त्यानंतर गुणवत्ता कमी होते आणि त्याला चांगला दरही मिळत नाही

या औषधी वनस्पतीचे मुळही विकले जाते

ही औषधी वनस्पती शेतातून काढून टाकल्यानंतरही तिचा उपयोग होतो. साधारण: कोणतेही पिक काढून टाकले की, त्याचा उपयोग होत नाही. मात्र, या सर्पगंधा वनस्पतीच्या मुळेहीन विकली जातात. या मुळापासून हे विविध प्रकारची औषधे बनवते. मुळे विकण्यासाठी शेतकरी हा प्रकल्प उखडून टाकल्यानंतर वाळवून टाकतो आणि शेतकरी बांधव वाळलेल्या मुळापासून पैसे कमवतात.

संबंधित बातम्या :

रब्बी हंगामातील कांदा ; लागवडीपासून काढणीपर्यंत जाणून घ्या सर्वकाही

यंदा ऊसाचा गोडवा अधिक वाढणार, रब्बी पेरणीवरही परिणाम

शेतकऱ्यांनाही बाजारपेठेचं ‘गणित’ कळलं, सोयाबीनच्या दरात होतेय सुधारणा