‘झामा’ ची सेंद्रिय शेती, शेतकऱ्यांना फायदा अन् ग्राहकांना दर्जेदार अन्न पुरवठा

संग्रहीत छायाचित्र

मुंबई : बदलत्या काळाच्या ओघात शेतीमालाच्या दर्जापेक्षा वाढीव उत्पादनावर अधिकचा भर दिला जात आहे. मात्र, नागरिकांची मागणी नेमकी मागणी काय आहे ? (Organic Farming) सेंद्रिय पध्दतीने घेतलेल्या उत्पादनाकडे नागरिक कोणत्या दृष्टीकोनातून पाहतात याचा अभ्यास करुन नागरिकांना त्यांच्या मागणीनुसार शेती धान्याचा पुरवठा करणाऱ्या (Zama Organics) ‘झामा ऑरगॅनिक्स’ अल्पावधीतच सबंध देशात जाळे निर्माण केले आहे. स्वच्छ आणि टिकाऊ खाण्याचे पदार्थ देण्याच्या अनोख्या पध्दतीला मुंबईत झामा ऑरगॅनिक्सने या सुरुवात केली होती.

नागरिकांच्या वाढत्या प्रतिसदामुळे पुण्यात उत्पादन देताना मुंबईत ताजे आणि पॅकिंगमध्ये सेंद्रिय वस्तू देण्यात आल्या होत्या. त्यामुळे या कंपनी 200 ग्राहकांची भर पडलेली आहे. असे असले तरी या कंपनीचा एकच उद्देश आहे की, सध्या 16 शहरांमध्ये 60 हून अधिक स्टोअर्स पॅन-इंडियामध्ये आहे. तर आता सेंद्रिय शेती करणाऱ्या शेतरकऱ्यांचे जाळे उभारुन अधिकाधिक नागरिकांना सेंद्रिय शेतीपध्दतीने निघालेल्या शेती मालाचा उपभोग घेता यासाठी प्रयत्न केले जात असल्याचे कंपनीच्या संस्थापक श्रिया नहेता यांनी म्हटलेले आहे.

धान्य, डाळी, मसाले, वाळलेल्या औषधी वनस्पती, बेदाणे, तेल, साखर अशी पॅकेज केलेली किराणा उत्पादने ई-कॉमर्स पोर्टलस आणि वीट हे उपलब्ध आहेत. मात्र, हंगामी मालासह इतर पिकांच्या उपलब्धेतुसार सेंद्रिय शेती करणाऱ्या शेतकऱ्यांचे जाळे वाढवण्याचा प्रयत्न असल्याचे नहेता यांनी स्पष्ट केले आहते. सध्या देशातील 16 शहरांमध्ये 60 हून अधिक स्टोअर्स पॅन आहेत. भारतातील 50,ooo पेक्षा जास्त प्रमाणित सेंद्रिय शेतकऱ्यांचे जाळे असलेल्या झामा ऑरगॅनिक्स ने मुंबईतील नागरिकांना ताजे सेंद्रिय पद्धतीने पिकवलेले अन्न पुरवले जात आहे.

‘झामा’च्या वाढत्या विस्ताराची काय आहेत कारणे

2016 मध्ये सुरू झालेल्या झामा ऑरगॅनिक्सची 2017 मध्ये आंतरराष्ट्रीय संबंध आणि व्यवसायात दक्षिण कॅलिफोर्निया विद्यापीठ, लॉस एंजेलिस येथून पदवी घेतल्यानंतर लगेचच नहेता च्या पहिल्या दौऱ्याच्या निमित्ताने औपचारिकरित्या लाँच करण्यात आली. तिने आपली बहीण आणि तिच्या व्यावसायिक जोडीदाराबरोबर प्रवास करणे पसंत केले, जे त्यांच्या घटक-चालित रेस्टॉरंटसाठी फोरगेज उत्पादने मिळवण्यासाठी देशभर फिरत होते. “भारतात जगातील सेंद्रिय शेतकऱ्यांची संख्या सर्वाधिक आहे. त्यामुळेच सेंद्रिय उत्पादनांबद्दलची खात्री वाढत गेली आणि झामा ऑरगॅनिक्सची स्थापना करण्यात या बाजारपेठेची महत्वाची भुमिका असल्याचे संस्थापक नहेता यांनी सांगितले आहे. यामुळे कंपनीला त्याचे उत्पादन मिळवण्यास मदत झाली. शेतकऱ्यांचे जाळे तयार करण्याचा प्रयत्न करत असताना, बहुतेक जण एकतर आधीच सेंद्रिय उत्पादक होते किंवा त्याकडे वळण्याच्या प्रक्रियेत होते. काहींना नॅशनल प्रोग्राम फॉर ऑरगॅनिक प्रॉडक्शन अंतर्गत प्रमाणित करण्यात आले आणि काहींनी सहभागी करुन घेण्याची प्रक्रिया पार पाडण्यात आली त्यामुळेच कंपनीचा विस्तार झाल्याचे नहेता यांचे म्हणने आहे.

कसे पसरले देशभर जाळे?

सेंद्रिय शेती करणारे शेतकरी नव्याने तयार करण्यापेक्षा आगोदरपासूनचे जे शेतकरी सेंद्रिय पध्दतीने शेती करतात त्यांचाच शोध घेण्यात आला होता. “शिवाय, उत्तराखंड आणि मेघालयसारखी केंद्र आणि राज्य सरकारे आधीच या दृष्टिकोनाबद्दल जागरूकता आणि शिक्षण पसरवत आहेत आणि पूर्णपणे सेंद्रिय राज्ये बनण्याचा प्रयत्न करीत आहेत,” असे त्या म्हणाल्या. झामाचे शेतकऱ्यांचे जाळे भारतातील सर्व प्रदेशांमध्ये पसरलेले आहे. “आंबा, लीची आणि सफरचंद यांसारखे आमचे हंगामी उत्पादन देशभरातील शेतकऱ्यांकडून येते तर इतर ताजे उत्पादन बहुतेक महाराष्ट्रातून येते. एकूणच, आमचे किराणा सामान पॅन-इंडियादेखील स्त्रोत आहे; ईशान्येकडील आसाम काळा तांदूळ ते दक्षिणेकडून लाल तांदूळ,” असे कंपनीचे संस्थापक म्हणाले. कंपनीकडे फळे, भाज्या, औषधी वनस्पती, मसाले आणि तेलांसह अनेक उत्पादने आहेत जी शेतकऱ्यांकडून मिळतात.

उत्पादकच ठरवतात शेतीमालाचा दर

कंत्राटी शेतीद्वारे विविध उत्पादने मिळवली जातात का, असे विचारले असता नहेता यांनी दावा केला की फर्मचा शेतीकेंद्रित दृष्टीकोन आहे आणि उत्पादकांना उत्पादनाचे दर ठरविण्याची परवानगी आहे. किंमती निश्चित करताना “आम्ही दर हंगामात किंमत बदलत असल्याने तिमाही आधारावर आवश्यक उत्पादनाचा ढोबळ अंदाज व्यक्त करतो.” सेंद्रिय उत्पादने लहान शेल्फ लाइफसह येतात आणि सर्व फळे आणि भाज्यांची ताजी कापणी केली जोते, झामाकडून दोन वेळा शेतीमालाची तपासणी होते, पहिली तपासणी ही शेतावरच केली जाते आणि दुसरी ऑर्डर पॅकेज करण्यापूर्वी गोदामात अंतिम वर्गीकरण आणि गुणवत्ता तपासणी होते. “शिवाय, हंगामी वस्तू वगळता या कंपनीचे सर्व ताजे उत्पादन, गुणवत्ता राखण्यासाठी शक्य तितक्या जवळून यामध्ये मुख्यतः नाशिक आणि पुणे, शोधले जात असल्याचे नहेता यांनी सांगितले

• सेंद्रीय शेतीमाल विकण्यासाठी झामा ऑरगॅनिक्सची वेबसाइटवर आणि मुंबईत अॅपवर ताज्या किराणा आणि स्टेपलसाठी 200 हून अधिक स्टॉक कीपिंग युनिटसह खासगी लेबल्स आहेत. त्याची ई-मार्केट सेवा बंगळुरु, गोवा, दिल्ली, हैदराबाद आणि गुरुग्राम सारख्या महानगरांमध्ये आहे. झामा लवकरच पुण्याचा विस्तार करेल आणि लवकरच क्यूआर कोडचा ही वापर करणार आहे ज्यामधून उत्पादनाच्या उत्पत्तीचा शोध घेणे अधिक सोपे होणार असल्याचे नहेता यांनी सांगितले.

संबंधित बातम्या :

ही माहिती गरजेची..! जमिनीचे सरकारी भाव कसे ठरतात अन् कुठे पहायचे ?

नाशिक जिल्ह्याला अवकाळीचा तडाखा , कांद्यासह भातशेतीचे वांदे, दोन दिवस धोक्याचेच

शेतकऱ्यांनो हीच ‘ती’ योग्य वेळ, रब्बी हंगामाबाबत महत्वपूर्ण सल्ला