रब्बी हंगामातील पिकांचे उत्पादन वाढवण्यासाठी ‘असे’ करा नियोजन..!

संग्रहीत छायाचित्र

लातूर : सबंध राज्यात रब्बी हंगामाची लगबग ही सुरु झाली आहे. यंदा पावसामुळे रब्बीच्या पेरण्या ह्या लांबणीवर पडलेल्या होत्या तर आता पावसाने उघडीप दिल्याने बळीराजा कामाला लागला आहे. असे असले तरी उत्पादन वाढीसाठी राज्य सरकारच्या योजना आणि कृषी विभागाचे उपक्रम यंदा फायदेशीर ठरणार आहेत. कारण तब्बल महिन्याभराच्या उशिराने पेरणीला सुरवात झाली आहे.

त्यामुळे कोणत्या पिकाचा पेरा करावा याबाबत स्थानिक पातळीवर शेतकऱ्यांना मार्गदर्शन तर करण्यात आले आहेच शिवाय हरभरा, गव्हाच्या बियाणांचे अनुदानावर वाटप करण्यात आले आहे. हे सर्व असले तरी प्रत्यक्षात पेरणी दरम्यान आणि पिकाची वाढ होत असताना नेमके काय करावे याबाबत आपण आज जाणून घेणार आहोत.

पेरणीपुर्व मशागत गरजेचीच

रब्बी पिकाची पेरणी करण्यापूर्वी शेताची पूर्णपणे नांगरणी करावी. ट्रॅक्टर, रोटाव्हेटर, कल्टिव्हेटर इत्यादींच्या साहाय्याने नांगरणीसाठी शेताचा वापर करा. त्यामुळे शेताची तयारी कमी श्रमात आणि वेळेत करता येते. यामुळे पावसाचे पाणी जमिनीत अधिक खोलवर जाण्याचा फायदा होईल. उन्हाळ्यात ही नांगरणी केल्यास जास्त फायदा होतो.

बिजप्रक्रिया

पेरणीपूर्वी बीजप्रक्रिया करणे फार महत्वाचे आहे. शेतकऱ्यांनी पीक पेरणीपूर्वी बियाण्यांवर प्रक्रिया करून त्यानंतरच पेरणी करावी. बीजप्रक्रिया केल्याने पिकांवर रोग व रोगांचा प्रादुर्भाव कमी होतो व निरोगी उत्पादन मिळते.

प्रमाणित आणि सुधारित बियाणेच पेरा

नेहमी प्रमाणित व सुधारित बियाणांचीच पेरणी करावी. नेहमी विश्वासातील किंवा कृषी अधिकाऱ्याच्या सल्ल्यानुसारच बियाणे खरेदी करावे. बियाणे खरेदी करताना त्याची पावती जरूर घेणे गरजेचे आहे. प्रमाणित बियाणे पेरल्यास चांगल्या प्रतीचे बियाणे सामान्य बियाण्यांपेक्षा 20 ते 25 टक्के अधिक शेतीचे उत्पन्न देते. त्यामुळे शुद्ध आणि निरोगी प्रमाणित बियाणे हे चांगल्या उत्पादनाचा आधार आहे. प्रमाणित बियाणे वापरल्याने एकीकडे चांगले उत्पादन मिळते आणि दुसरीकडे वेळ आणि पैसा वाचतो.

आंतरपीक घेण्याचा फायदा

आंतरपीक म्हणजे एकाच हंगामात एकाच शेतात दोन किंवा अधिक पिके एकत्र घेणे. त्याला मिश्र पीक देखील म्हणतात. अशा रीतीने दोन किंवा अधिक पिके एका ओळीत किंवा एका ओळीत न लावता ठराविक अंतरावर पेरली जातात. आंतरपीक घेण्याचा सर्वात मोठा फायदा म्हणजे जोखीम कमी होते. समजा गहू आणि हरभरा एकत्र पेरला आहे. त्यामुळे तुमचे गव्हाचे नुकसान हरभरा पिकातून भरून निघेल. त्यामुळे जोखीम कमी करण्यासाठी आंतरपीक उपयुक्त ठरते.

सिंचनासाठी स्प्रिंकलर आणि ठिबक प्रणालीचा वापर करा

पिकांना सिंचनासाठी, शेतकरी स्प्रिंकलर आणि ठिबक सिंचन आणि पाइपलाइनचा वापर करतात. त्यामुळे एकीकडे कमी पाण्यात जास्त सिंचन शक्य होणार आहे. तेथे थेंब थेंब पाणी वापरले जाईल. यामुळे संपूर्ण पिकाला समान प्रमाणात पाणी मिळेल, त्यामुळे कमी पाण्यात जास्त क्षेत्र सिंचनाखाली येईल. पाण्याची बचत होऊन उत्पादनही चांगले होईल.

योग्य वेळी सिंचनाची आवश्यकता

रब्बी हंगमातील पिके ही साठवणूक केलेल्या पाण्यावरच अवलंबून असतात. या हंगामातील पिकांना अधिकचे पाणी लागत नाही. पण आवश्यकता भासल्यास पाणी हे द्यावेच लागते. रब्बीतील गव्हात पुरेसा ओलावा टिकवून ठेवण्यासाठी 4 ते 5 वेळा सिंचन केले जाते. पिकाच्या गरजेनुसार वेळेत पाणी दिले तर वाढही होते आणि उत्पादनही वाढते.

संबंधित बातम्या :

‘डीएपी’ कृत्रिम टंचाई, नांदेडमध्ये दोन विक्रेत्यांचे परवाने निलंबित, कृषी विभागाची कारवाई

केळी बागांना ‘बंची टॅाप’ विषाणूचा धोका, योग्य व्यवस्थापन गरजेचे अन्यथा उत्पादनात घट

तारण योजनेने शेतकऱ्यांना ‘तारले’, मराठवाड्यातील शेतकऱ्यांचा भर सोयाबीनवर