RBI गव्हर्नर काय करतात? ही पोस्ट का महत्त्वाची, जाणून घ्या

Reserve Bank Of India

नवी दिल्लीः RBI Governor Functions: केंद्र सरकारने शुक्रवारी शक्तिकांत दास यांचा कार्यकाळ वाढवण्याचा निर्णय घेतलाय. त्यांची पुढील 3 वर्षांसाठी आरबीआय गव्हर्नर म्हणून नियुक्ती करण्यात आलीय. मंत्रिमंडळाच्या नियुक्ती समितीने गुरुवारी रात्री उशिरा या निर्णयाला मंजुरी दिली. त्यांची 11 डिसेंबर 2018 रोजी सेंट्रल बँक RBI चे गव्हर्नर म्हणून तीन वर्षांच्या कालावधीसाठी नियुक्ती करण्यात आली होती. रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडियाचे (आरबीआय) गव्हर्नर काय करतात? त्यांचं नेमकं काम काय आहे? याविषयी जाणून घेऊया.

बँक नोट जारी करण्याचा एकमेव अधिकार

आरबीआयचे गव्हर्नर हे बँकर्सचे बँकर आहेत. ते सरकारचे बँकरही आहेत. तो देशाच्या आर्थिक घडामोडींवर सूक्ष्म आणि मॅक्रो स्तरावर प्रभाव टाकतो. देशाच्या चलनी नोटांवर त्यांची स्वाक्षरी आहे आणि ते देशाच्या चलन आणि पत व्यवस्थेवर नियंत्रण ठेवतात. त्यांच्या कृतीचा परिणाम केवळ संपूर्ण बँकिंग व्यवस्थेवर होत नाही. उलट त्यांच्या कामाचा परिणाम शेअर बाजार, अर्थव्यवस्था आणि लोकांच्या जीवनावरही होतो. ते संस्थेचे प्रमुख आहेत, जे बँक नोट जारी करण्याचा एकमेव अधिकार आहे. मध्यवर्ती बँकेचे प्रमुख देशातील सर्व बँकिंग ऑपरेशन्सवर देखरेख करतात. ते एक्सचेंज नियंत्रणे आणि बँकिंग नियमांचे निरीक्षण आणि व्यवस्थापन देखील करतात. सरकारी धोरणाव्यतिरिक्त ते नवीन बँका, खासगी बँका आणि परदेशी बँकांसाठी परवानेदेखील जारी करतात.

उत्पादक क्षेत्रांना पुरेसा पतपुरवठा सुनिश्चित करणे हे त्यांचे उद्दिष्ट

RBI गव्हर्नरदेखील चलनविषयक धोरण तयार करणे, अंमलबजावणी आणि देखरेख करण्यास मदत करतात. किंमत स्थिरता राखणे आणि उत्पादक क्षेत्रांना पुरेसा पतपुरवठा सुनिश्चित करणे हे त्यांचे उद्दिष्ट आहे. मध्यवर्ती बँक द्वि-मासिक चलन आणि पतधोरण देखील जाहीर करते. रेपो रेट, रिव्हर्स रेपो रेट किंवा कॅश रिझर्व्ह रेशोमध्ये कपात असो, धोरणातील कोणताही बदल गव्हर्नर जाहीर करतात. हे वर्षातील देशाचा जीडीपी अंदाजदेखील सांगते. बँकांचे व्याजदर रेपो रेटच्या आधारे ठरवले जातात, ज्यावर तुम्हाला कर्ज मिळते.

बँकांच्या कामकाजासाठी नियम बनवते

तो देशाच्या आर्थिक व्यवस्थेचे नियमन आणि देखरेख देखील करतो. ते देशाच्या बँकिंग आणि वित्तीय प्रणालीच्या कार्यामध्ये बँकांच्या ऑपरेशनचे मुख्य पॅरामीटर्स निर्धारित करतात. व्यवस्थेवर जनतेचा विश्वास टिकवून ठेवणे, ठेवीदारांच्या हिताचे रक्षण करणे आणि लोकांना परवडणारी बँकिंग सेवा प्रदान करणे हे त्यांचे उद्दिष्ट आहे.

चलन आणि नाणी जारी करणे किंवा देवाणघेवाण करणे

मध्यवर्ती बँकेचे गव्हर्नर परकीय व्यवस्थापन कायदा, 1999 चे व्यवस्थापन देखील करतात, जे भारतातील परकीय चलन बाजार राखतात. चलन आणि नाणी जारी करणे किंवा देवाणघेवाण करणे यावरही तो देखरेख करतो, जेणेकरून लोकांना पुरेशा प्रमाणात चलनी नोट आणि नाणी मिळतील. याव्यतिरिक्त ते देखील चांगल्या दर्जाचे असावे.

ग्राहक अनुकूल बनवण्यासाठी नियमांचे सतत पुनरावलोकन करतात

गव्हर्नर, त्यांच्या मोठ्या टीमच्या मदतीने, त्यांना ग्राहक अनुकूल बनवण्यासाठी नियमांचे सतत पुनरावलोकन करतात. ते प्राथमिक सहकारी बँकांवरही देखरेख करतात, ज्यांना नागरी सहकारी बँका म्हणूनही ओळखले जाते. RBI गव्हर्नर ग्रामीण, कृषी आणि लघुउद्योग क्षेत्रातील कर्ज प्रवाहाचे निरीक्षण करतात आणि सुलभ करतात. याशिवाय ते प्राधान्य क्षेत्रातील कर्ज, कृषी बँकांना सहाय्य आणि प्रादेशिक ग्रामीण बँका, राज्य किंवा केंद्रीय सहकारी बँका आणि स्थानिक बँकांचे नियमन करते. गरिबी संपवण्यासाठी सरकार प्रायोजित योजनांवरही ते देखरेख करतात.

संबंधित बातम्या

BEL मध्ये 73 अप्रेंटिसपदांसाठी भरती, 10 नोव्हेंबरपर्यंत करा ऑनलाईन अर्ज

दिवाळी बोनस FD, Gold, सॉवरेन गोल्‍ड बाँड किंवा म्युच्युअल फंड कुठे गुंतवायचे, जाणून घ्या

RBI Governor Shaktikanta Das What do RBI governors do? Find out why this post is important