नवी दिल्ली – बीग बँगनंतर स्फोटातून निर्माण झालेल्या ब्रह्मांडाच्या उत्पत्तीचा शोध पुन्हा सुरु होणार आहे. चार वर्षांनंतर लार्ज हैड्रन कोलायडर (Large Hadron Collider-LHC) ही मशीन पुन्हा सुरु करण्यात येणार असल्याची घोषणा द युरोपीयन काऊन्सिल फॉर न्यूक्लिअर रिसर्च (CERN) संस्थेने केली आहे. गॉर्ड पार्टिकल अशी ओळख असलेल्या हिग्स बोसान (Higgs Bosan) याचा शोध पुन्हा सुरु करण्यात येणार आहे. ही मशीन पुन्हा सुरु करत १३.६ खर्ज इलेक्ट्रोन व्होल्ट ऐवढी ऊर्जा काढण्यात येईल.
[Press Update] The third run of the Large Hadron Collider has successfully started #LHCRun3
Find out more: https://t.co/PcFRKbBmW6 pic.twitter.com/C7bXpmzdjq
— CERNpress (@CERNpress) July 5, 2022
हिग्स बोसान या सिद्धानांताचा शोध दहा वर्षांपूर्वी एडविन हबल यांनी २०१२ साली लावला होता. या मशीनमध्ये प्रोटोनवर उलट्या दिशेने दोन ऊर्जेचे बीम टाकण्यात येतात. यातून गॉड पार्टिकलचा जन्म होतो. ही मशिन तयार करण्यासाठी ३१ हजार कोटी रुपयांचा खर्च करण्यात आला आहे. बिग बँगच्या सिद्धांतानुसार सुमारे १५ अब्ज वर्षंपूर्वी ब्रह्मांडाची निर्मिती झाली होती यात अजूनही काही फिजिकल पार्टिकल्स तयार झाले होते. त्यांच्याच मदतीने पृथ्वीवर जीवसृष्टी निर्माण झाली. या मशीनच्या प्रयोगात अनेक भारतीय शास्त्रज्ञही सहभागी आहेत.
गेल्या काही दिवसांपासून लार्ज हेड्र्न कोलाडयरच्या दुरुस्ती आणि देखभालीचे काम सुरु होते. तसेच कोरोनाच्या प्रसारामुळेही काम रोखण्यात आले होते. युक्रेनसोबतच्या रशियाच्या युद्धाचा परिणामही या कामावर झाला होता. द युरोपियन काऊन्सिल फॉर न्यूक्लिअर रिसर्चने अशी घोषणा केली होती ती रशियाशी भविष्यातील सर्व करार तूर्तास थांबवित आहोत. तसेच निरीक्षकपदावरुनही रशियाला हटविण्यात आले होते. रशियातील वैज्ञानिक संस्थांसोबतचे सर्व करारही रद्द करण्याची घोषणा करण्यात आली आहे.
द युरोपियन काऊन्सिल फॉर न्यूक्लिअर रिसर्च संस्थेची स्थापना १९५४ साली युरोप, अमेरिका आणि रशियाच्या वैज्ञानिकांनी मिळून केली होती. शीत युद्धाच्या काळातही संस्थेकडून उल्लेखनीय कार्य करण्यात आले. १९६२ साली झालेले कूबन मिसाईल युद्ध, १९७९ साली अफगाणिस्थानात झालेली रशियन सैन्याची घुसखोर, असे अनेक चढ उतार आले तरी संस्थेचे कार्य सुरुच राहिले आहे. आत्तापर्यंत या संस्थेवर राजकीय दबाव नव्हता. यावेळी मात्र रशियाबाबत निर्णय घेण्यात आले.
लार्ज हैड्रन कोलायडरला संचालित करण्याचे कार्य द युरोपियन काऊन्सिल फॉर न्यूक्लिअर रिसर्चतर्फे करण्यात येते. या संस्थेने २०१२ साली हिग्स बोसोनचा शोध लागवा होता. या प्रयोगात जगातील २३ देशांचा समावेश आहे. सात सहकारी सदस्य आहेत. यात युक्रेनचा समावेश आहे. रशियाचा सहभाग अमेरिकेप्रमाणे निरीक्षकाचा आहे.