पाकिस्तानची राजधानी इस्लामाबादपासून 400 किमी अंतरावर असलेल्या चित्राल जिल्ह्यात कलश व्हॅलीमध्ये महिलांना एक विशेष स्वातंत्र्य आहे. महिलांना त्यांच्या प्रियकर निवडण्याचा अधिकार आहे. इतकंच नाही तर लग्नानंतर त्या दुसऱ्या पुरुषासोबत देखील जाऊ शकतात. केवळ तिचे कुटुंबीयच नाही तर तिचे आई-वडीलही तिच्या या निर्णयाला पाठिंबा देतात. हे पाकिस्तानच्या शहरी भागांपासून दूर आहे, जिथे महिलांचे हक्क आणि वागणूक रूढीवादी इस्लामिक दृष्टिकोनाद्वारे नियंत्रित केली जाते.
कलश लोकांना काफिर असेही म्हणतात. कलश लोक त्यांच्या सौंदर्यासाठी ओळखले जातात. कलश महिला जगातील सर्वात सुंदर महिला मानल्या जातात. कलश लोक शतकानुशतके या खोऱ्यात राहतात. परंतु आजही ते जगासाठी एक रहस्य बनून राहिले आहेत. त्यांचे शारीरिक स्वरूप पश्तून शेजाऱ्यांपेक्षा पूर्णपणे वेगळे आहे. अशा परिस्थितीत कलश लोक आले कुठून असा प्रश्न पडतो. पाकिस्तानमधील एका संशोधनात त्यांच्याबद्दल एक नवीन गोष्ट समोर आली आहे.
कलश लोकांबद्दल एक प्रमुख समज अशी आहे की ते अलेक्झांडर द ग्रेटचे वंशज आहेत. त्यांचा गोरा रंग आणि हलक्या डोळ्यांच्या आधारे हा दावा करण्यात आला आहे. कलश लोक शलक शाहला आपला पूर्वज मानतात. हे अलेक्झांडरच्या जनरल सेल्युकसशी जोडलेले आहे, जो बॅक्ट्रियाचा राज्यपाल होता. कलश लोकांना तिनेच येथे स्थायिक केले असावे असे मानले जाते. इस्लामाबाद थिंक टँकच्या संशोधनात आता एक नवीन दावा करण्यात आला आहे की कलश लोक जेबुसाइट किंवा कॅनन लोकांचे उपसमूह आहेत. अब्राहमच्या आगमनापूर्वी सध्याचे इस्रायल हे कनान क्षेत्र म्हणून ओळखले जात होते.
माइटोकॉन्ड्रियल डीएनए संशोधनाचा हवाला देत, संशोधनात दावा केला आहे की, कलश लोक बहुतेक पश्चिम युरेशियातील आहेत. कलश लोकसंख्येचे बहुतेक हॅप्लोग्रुप कॅनन किंवा सध्याचे इस्रायल-पॅलेस्टाईन, लेबनॉन आणि सीरिया असलेल्या क्षेत्राकडे निर्देश करतात. संशोधकांनी केलेल्या अनेक अलीकडील अभ्यासातून हे सिद्ध होते की कलश लोक पश्चिम युरेशियामधून आले आहेत. जेथे Tsion किंवा Tsium चे रहस्यमय ठिकाण आहे. कलश लोकांच्या पारंपारिक कथा सांगतात की सिएन हे त्यांचे मूळ ठिकाण आहे.
पाकिस्तानच्या उत्तरेकडील भागात महिलांसाठी कठोर नियम असताना, कलश व्हॅलीमध्ये महिला आणि पुरुष एकत्र राहतात आणि पुरुषांसोबत बुरखा न घालता बाहेर जातात. त्यांना इतर पुरुषांशी बोलण्यासही मनाई नाही. मात्र, मुली आणि महिलांना मासिक पाळी आणि गरोदरपणात गावाबाहेर वेगळ्या इमारतीत राहावे लागते. त्याला ‘बालाशेनी’ म्हणतात. ते शेतात कामाला जाऊ शकतात, पण त्यांना गावात येऊ दिले जात नाही.
खोऱ्यातील महिलांना लग्न करणे आणि पती सोडणे सोपे आहे. इथे स्त्रिया जेव्हा पुरुषाला आवडतात तेव्हा त्या त्याच्यासोबत पळून जातात आणि लग्न करून परततात. विवाहित असतानाही त्यांचे पळून जाणे आनंदाने स्वीकारले जाते. मात्र, आर्थिकदृष्ट्या ते थोडे कठीण आहे.
जर एखाद्या कलश महिलेला लग्नानंतर दुसरा पुरुष आवडत असेल, तर नवीन जोडीदाराला लग्नादरम्यान पहिल्या पतीला दिलेली रक्कम दुप्पट द्यावी लागेल. कारण पहिल्या पतीने पैसे आणि पत्नी दोन्ही गमावले आहेत. जर स्त्रीने तिच्या पतीला सोडले आणि पुनर्विवाह केला नाही तर वधूच्या वडिलांना पूर्वीच्या पतीला पैसे परत करावे लागतील.
कलश लोक त्यांच्या अनोख्या संस्कृती, वैमनस्यपूर्ण विधी आणि चमकदार रंगाच्या कपड्यांसाठी ओळखले जातात. कलश स्त्रिया रंगीबेरंगी भरतकाम, शिरोभूषण आणि मणी असलेले लांब काळे वस्त्र परिधान करतात. काही महिलांच्या गालावर, कपाळावर आणि हनुवटीवर अजूनही लहान टॅटू आहेत. याव्यतिरिक्त, ते त्यांचे केस खूप लांब सोडतात आणि ते लांब वेणीमध्ये एकत्र करतात.