रंगीबेरंगी रंगात न्हाऊन निघाले आकाश, जाणून घ्या कशामुळे घडली ही घटना

शनिवारी रात्री लडाखपासून ते अमेरिकेच्या आकाशापर्यंत असे काही चित्र दिसले ज्याने सर्वांनाच आश्चर्याचा धक्का बसला आहे. निसर्गाने स्वतःचे इंद्रधनुष्य तयार केले आहे की काय असा प्रश्न अनेकांना पडला होता. रंगीबेरंगी रंगात न्हाऊन निघालेल्या आकाशाचे फोटो आणि व्हिडिओ सध्या सोशल मीडियावर व्हायरल होत आहेत. हा कोणता चमत्कार आहे? असा प्रश्न सर्वांच्याच ओठावर आहे. खरे तर हे सौर वादळ आहे. ज्याच्या रंगीबेरंगी प्रकाशात संपूर्ण आकाश न्हाऊन निघाले आहे, त्या अंतराळात हे वादळ कसे निर्माण होते? हे जाणून घेऊयात.

सौर वादळे हे सूर्याशी संबंधित आहेत. चमकदार बशी सारख्या दिसणाऱ्या सूर्याच्या सर्वात बाहेरील थराचे तापमान सुमारे 5 हजार अंश सेल्सिअस आहे. तर सूर्याच्या मध्यभागी तापमान अनेक पटींनी जास्त असते, सुमारे 15 दशलक्ष अंश सेल्सिअस पर्यंत. सूर्य हा वायूंचा गोळा आहे. त्यात ठोस असे काहीही नाही. ते एका अणुभट्टी सारखे आहे. सूर्यामध्ये ९२ टक्के हायड्रोजन वायू आहे. प्रचंड उष्णतेमुळे हायड्रोजनचे अणू तुटत राहतात आणि हेलियम तयार होत राहतो. अणूंचे तुकडे आणि हीलियमच्या निर्मितीमध्ये अमर्यादित ऊर्जा सोडली जाते. ही ऊर्जा सर्वत्र पसरते, जी पृथ्वीला उष्णता देते.

या संपूर्ण प्रक्रियेदरम्यान सौर ज्वाला उद्भवतात. कढईत हलवा बनवताना फुगे जसे उठतात त्या प्रकारे ते असतात. ही प्रक्रिया उन्हातही सुरू राहते. सौर ज्वाला पुढे येतात. या ज्वालांमधून प्रचंड उष्णता बाहेर पडते. एका सेकंदात 40 दशलक्ष टन ऊर्जा सोडली जाते यावरून तुम्ही याचा अंदाज लावू शकता.

हायड्रोजनचे हेलियममध्ये रूपांतर करण्याच्या प्रक्रियेत निर्माण होणाऱ्या या सौर ज्वाला लाखो किलोमीटर लांब आहेत. हे अतिशय मनोरंजक आहे की दर 11 वर्षांनी सौर फ्लेअर्स वाढतात. ही घटना दर 11 वर्षांनी घडते हे आश्चर्यकारक आहे. हे अंतराळाचे एक न सुटलेले रहस्य आहे. या ज्वाळांचा प्रभाव, म्हणजेच ज्वालांच्या वाढीची तीव्रता, आपल्या संपर्क व्यवस्थेवरही परिणाम करते. त्याचा परिणाम दळणवळण उपग्रहांच्या कामावर दिसून येतो. या सोलर फ्लेअर्सच्या तेजामुळेच आकाशात रंगीबेरंगी दिवे दिसतात.

नॅशनल ओशनिक अँड ॲटमॉस्फेरिक ॲडमिनिस्ट्रेशनच्या स्पेस वेदर प्रेडिक्शन सेंटरनुसार, ऑक्टोबर 2003 मध्ये या प्रकारचे दुर्मिळ सौर वादळ दिसले होते. ही एक महत्त्वाची खगोलीय घटना होती. सध्याचे सौर वादळ हे ऑक्टोबर 2003 च्या “हॅलोवीन स्टॉर्म” नंतरचे दुसरे सर्वात मोठे वादळ आहे. हॅलोविनमुळे स्वीडनमध्ये ब्लॅकआउट झाले होते. त्यामुळे दक्षिण आफ्रिकेतील ग्रीडही ठप्प झाले.
सर्वात शक्तिशाली सौर वादळ 1859 मध्ये पृथ्वीवर आले. त्याला कॅरिंग्टन इव्हेंट असे नाव देण्यात आले. या वादळामुळे दळणवळणाचे मार्ग पूर्णपणे विस्कळीत झाले आहेत.