‘या’ देशात लग्नाचे वय 18 वर्ष करणार, कारण जाणून घ्या
जगभरात बालअत्याचार रोखण्यासाठी अनेक तरतुदी करण्यात आल्या आहेत. यातील एक व्यवस्था म्हणजे लग्नासाठी किमान वयोमर्यादा निश्चित करणे. निरनिराळ्या देशांचे प्रमाण वेगवेगळे असते. मात्र, एका देशात लग्नाचे वय आता 18 वर्ष करणार आहे, याविषयी जाणून घेऊया.
देशासह जगभरात विवाह नियमनासाठी अनेक प्रकारच्या कायदेशीर तरतुदी करण्यात आल्या आहेत. वयोमर्यादा निश्चित करणे हे त्यापैकीच एक आहे. एकेकाळी हिंदू राष्ट्र म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या शेजारच्या नेपाळनेही लग्नाचे वय निश्चित केले आहे.
आता त्याच्या त्रुटी समोर येऊ लागल्या आहेत. यानंतर आता नेपाळने लग्नाची वयोमर्यादा कमी करण्याची तयारी केली आहे. यामुळे बलात्काराच्या घटनांमध्ये वाढ होत आहे, त्यामुळे त्यात सुधारणा करणे गरजेचे झाले आहे, असे नेपाळ सरकारचे म्हणणे आहे. नेपाळमध्ये 100 लोकांपैकी 81 हिंदू आहेत. इथल्या मुस्लिमांची लोकसंख्याही चांगली आहे.
वास्तविक, नेपाळ सरकार लग्नाची सध्याची वयोमर्यादा कमी करण्याच्या तयारीत आहे. शेजारील देश लग्नाचे किमान वय 20 वर्षांवरून 18 वर्ष करण्याच्या तयारीत आहे. मीडिया रिपोर्ट्सनुसार, लग्नाच्या वयामुळे देशात बलात्काराच्या घटनांमध्ये वाढ होत असल्याचे सरकारचे मत आहे. अशा परिस्थितीत नेपाळ सरकार लग्नाची वयोमर्यादा कमी करण्याची किंवा बालविवाहावरील दंडाची सध्याची रक्कम कमी करण्याच्या तयारीत आहे. त्यासाठी बाल कायदा आणि फौजदारी संहितेत सुधारणा केली जाऊ शकते.
काठमांडू पोस्टच्या वृत्तात लग्नाचे वय कमी करण्याबाबत म्हटले आहे. नेपाळचे कायदामंत्री अजय चौरसिया यांनी सांगितले की, सरकार चालू अधिवेशनात विधेयकाची नोंदणी करण्याचे काम करत आहे. केंद्रीय गृहमंत्री रमेश लेखक यांनी रविवारी संसदेच्या विधी, न्याय आणि मानवी हक्क समितीसमोर स्पष्टीकरण देताना सांगितले की, सरकार दुरुस्तीला अंतिम स्वरूप देत आहे. सध्याची वयोमर्यादा काम करत नाही. ती कमी व्हायला हवी. सरकार दोन पद्धतींवर काम करत आहे. प्रथम, किमान वय कमी करा किंवा दुसरे, रोमियो आणि ज्युलियट कायद्याची निवड करा. रोमियो अँड ज्युलियट अ‍ॅक्ट (जो अमेरिकेच्या विविध राज्यांमध्ये लागू आहे) वयात फारसा फरक नसलेल्या दोन तरुणांसाठी वैधानिक बलात्कारासाठी अपवाद आहे.
फौजदारी संहितेनुसार दोन्ही पक्षांचे वय 20 वर्ष पूर्ण झाल्यावरच विवाह केला जातो. कलम 173 नुसार कायद्याचे उल्लंघन करणाऱ्या व्यक्तीला जास्तीत जास्त तीन वर्ष तुरुंगवास आणि जास्तीत जास्त 30 हजार रुपये दंडाची शिक्षा होऊ शकते. त्याचप्रमाणे फौजदारी संहितेनुसार 18 वर्षांखालील मुलीशी संमतीने शारीरिक संबंध ठेवणे हा बलात्कार मानला जातो. त्यामुळे 18 वर्षांखालील मुलींशी प्रेमविवाह किंवा सहमतीने विवाह करणाऱ्या शेकडो मुलांवर बालविवाह आणि बलात्काराचे आरोप झाले आहेत.
2022 मध्ये तत्कालीन कायदामंत्री गोविंदा कोईराला बांदी यांनी लग्नाचे किमान वय 20 वर्ष ठेवण्यात अर्थ नाही, तर नागरिकत्व 16 आणि 18 वर मतदान करता येईल, असा युक्तिवाद केला होता.
नेपाळमधील 100 पैकी 81 हिंदूंना एकेकाळी हिंदू राष्ट्र म्हटले जात होते, परंतु राजेशाही कोसळल्यापासून आणि नवे सरकार स्थापन झाल्यापासून नेपाळला कायदेशीर आणि घटनात्मकदृष्ट्या धर्मनिरपेक्ष घोषित करण्याची मागणी जोर धरू लागली आहे.
अखेर नेपाळला धर्मनिरपेक्ष देश म्हणून घोषित करण्यात आले. 2021 च्या जनगणनेनुसार नेपाळच्या लोकसंख्येत हिंदूंची संख्या 81.19 टक्के आहे. म्हणजेच नेपाळमध्ये दर 100 लोकांमागे 81 हून अधिक हिंदू आहेत. त्याखालोखाल बौद्ध धर्मियांची एकूण लोकसंख्या 8.21 टक्के आहे. नेपाळमध्येही मुस्लीम लोकसंख्या आहे. नेपाळच्या एकूण लोकसंख्येत मुस्लिमांची संख्या 4.39 टक्के आहे. अशा परिस्थितीत लग्नाची वयोमर्यादा कमी केल्यास त्याचा सर्वाधिक फटका हिंदूंना बसणार आहे.
