Nag Panchami 2021 : या दिवशी साजरा केला जाईल नागपंचमीचा सण, जाणून घ्या याचे पौराणिक महत्त्व आणि संपूर्ण पूजा पद्धती

या दिवशी साजरा केला जाईल नागपंचमीचा सण

नवी दिल्ली : हिंदू शास्त्रानुसार, ‘नागपंचमी’ हा सण परंपरेने श्रावण महिन्याच्या शुक्ल पक्ष पंचमीला पूर्ण भक्तिभावाने साजरा केला जातो. या वर्षी नागपंचमी 13 ऑगस्ट रोजी साजरी केली जाईल. नागपंचमी सणाला हिंदू धर्मात विशेष महत्व आहे. हा नागांच्या पूजेचा सण आहे. या दिवशी हिंदू धर्मातील लोक पूर्ण विधींनी सापाची पूजा करतात. मानव आणि साप यांच्यातील संबंध पुराणात प्रतिबिंबित झाले आहेत. हिंदू धर्मग्रंथांमध्ये सर्पाला देवता मानले गेले आहे आणि विविध ठिकाणी त्याचा उल्लेखही आहे. कालिया नाग, शेषनाग, कद्रू (सापांची आई), तक्षक इत्यादी हिंदू धर्मात खूप प्रसिद्ध आहेत. पौराणिक कथांनुसार, दक्ष प्रजापतीची मुलगी आणि ऋषी कश्यप (ज्यांच्या नावाने कश्यप गोत्र चालले) यांची पत्नी कद्रू यांना नाग माता म्हणून पूजले गेले आहे. कद्रूला सुरसा असेही म्हणतात. (Know mythological significance and complete worship methods of Nagpanchami)

नागपंचमी सणाचे पौराणिक महत्त्व

मान्यतांनुसार, आपली पृथ्वी शेषनागाच्या कवचावर आहे. भगवान विष्णू स्वतः क्षीरसागरातील शेषनागाच्या पलंगावर झोपतात आणि आपल्या सर्वांना माहित आहे की भगवान शिव आपल्या गळ्यात सापाचा हार घालतात. भगवान श्रीकृष्णाच्या जन्मानंतर वासुदेवजींनी नागाच्या मदतीने यमुना पार केली. वासुकी नागनेही समुद्र मंथनाच्या वेळी देवतांना मदत केली. म्हणूनच सर्पदेवतेला हिंदू धर्मात विशेष महत्त्व आहे आणि नाग पंचमीच्या दिवशी जे लोक सनातम धर्माला मानतात ते सर्व नागांबद्दल कृतज्ञता व्यक्त करतात.

पावसाळ्यात पावसाचे पाणी हळू हळू जमिनीत शिरते आणि सापांचे बिळ भरतात. त्यामुळे श्रावण महिन्यात साप सुरक्षित स्थळाच्या शोधात त्यांच्या बिळातून बाहेर पडतात. बहुधा त्या वेळी सापाची पूजा करण्याची परंपरा भारतीय संस्कृतीत त्यांचे संरक्षण करण्यासाठी आणि साप-भीती आणि सापाच्या विषातून मुक्त होण्यासाठी सुरू झाली. संपूर्ण श्रावण महिन्यात, विशेषत: नागपंचमीला जमिन खोदण्यास मनाई आहे. धृतराष्ट्र, कर्कोटक, अश्वतार, शंखपाल, पद्मा, कांबळ, अनंत, शेषा, वासुकी, पिंगल, तक्षक आणि कालिया – नागपूजन करताना या 12 प्रसिद्ध नागांची नावे घेतली जातात. यासह, या सर्व सापांना त्यांच्या कुटुंबांचे रक्षण करण्यासाठी प्रार्थना केली जाते.

नागपंचमीच्या दिवशी मनसा देवीची पूजा केली जाते

उत्तर भारतात नागपंचमीच्या दिवशी मनसा देवीची पूजा करण्याची पद्धतही आहे. मनसा देवीची पूजा भगवान शिव यांची मुलगी आणि नागराज वासुकीची बहीण म्हणून केली जाते. देवी मनसा ही नागांची देवी मानली जाते. त्यामुळे बंगाल, ओडिशा आणि इतर प्रदेशांमध्ये नागपंचमीच्या दिवशी मनसा देवीची पूजा केली जाते.

नागपूजा किंवा सर्प पूजा संपूर्ण जगात कोणत्या ना कोणत्या स्वरूपात केली जाते. दक्षिण आफ्रिकेत, अनेक जातीच्या नागांना कुलदेवता म्हणून पूजा केली जाते. असे मानले जाते की कुटुंबाच्या संरक्षणाचा भार सापावर असतो. अनेक जातींनी सापाला धर्माचे प्रतीक म्हणून स्वीकारले आहे. असेही मानले जाते की पूर्वज सापांच्या रूपात अवतरतात.

शिवपूजेचा नागपंचमीच्या पूजेशीही संबंध आहे. प्राण्यांचे पालनपोषण केल्यामुळे पशुपतीनाथांच्या रूपातही शिवाची पूजा केली जाते. जे शिव उपासना करतात त्यांनी प्राण्यांशी दयाळूपणे वागणे आवश्यक आहे.

नागपंचमीच्या दिवशी काय करावे?

नागपंचमीच्या दिवशी नागदेवाला अवश्य भेट द्या. बांबीची (नागदेवाचे निवासस्थान) पूजा करावी. नागदेवाला दुधाने स्नान करावे. नागदेवतेची पूजा फक्त सुगंधी फुले आणि चंदन लावूनच करावी कारण नागदेवाला सुगंध आवडतो.

ॐ कुरुकुल्ये हुं फट् स्वाहा का जाप करने से सर्प दोष दूर होता है

नागपंचमीची पूजा पद्धत

सकाळी उठल्यानंतर घर स्वच्छ करा आणि दैनंदिन कामातून मोकळे व्हा. आंघोळ केल्यानंतर स्वच्छ कपडे घाला. नाग पूजेसाठी शेवया-तांदूळ वगैरे ताजे अन्न बनवा. काही भागांमध्ये अन्न तयार करून नागपंचमीच्या एक दिवस आधी ठेवले जाते आणि शिळे (थंड) अन्न नागपंचमीच्या दिवशी खाल्ले जाते. यानंतर, भिंतीवर गेरू लावून पूजास्थान बनवले जाते. मग कच्च्या दुधात कोळसा उगळून, भिंतीवर गेरू पुटीसह घराचे चित्र बनवले जाते आणि त्यात अनेक नागदेवतांचा आकारही बनवला जातो.

काही ठिकाणी सोने, चांदी, लाकूड आणि मातीचे पेन आणि हळद आणि चंदनाच्या शाईने किंवा घराच्या मुख्य दरवाजाच्या दोन्ही बाजूला शेणाने पाच टोपी असलेल्या नागदेवतांची पूजा केली जाते. सर्वप्रथम, सापाच्या बांब्यामध्ये दुधाचा आणि वाटीचा वाडगा अर्पण केला जातो. त्यानंतर दही, दुर्वा, कुशा, गंधा, अक्षत, फुले, पाणी, कच्चे दूध, रोली आणि तांदूळ इत्यादींनी भिंतीवर बनवलेल्या नागदेवतेची पूजा केल्यानंतर त्यांना शेवया आणि मिठाई अर्पण केली जाते. यानंतर आरती करून कथा ऐकली जाते. (Know mythological significance and complete worship methods of Nagpanchami)

इतर बातम्या

VIDEO: नागपूर पालिकेत कामासाठी नागरिकांच्या चकरा, मात्र कर्मचारी संगणकावर पत्ते खेळण्यात व्यग्र

FYJC CET Exam Cancelled : मुंबई हायकोर्टाकडून अकरावीची सीईटी परीक्षा रद्द, शिक्षणमंत्री वर्षा गायकवाड यांची पहिली प्रतिक्रिया…