कोण होते ‘इंकलाब जिंदाबाद’ चा नारा लिहिणारे?

Maulana Hasrat mohani

Image Credit source: Social Media

शालेय जीवनात आपण भारताचा सुवर्णइतिहास वाचतो. यावेळी आपण इंग्रजांच्या विरोधात उभ्या राहिलेल्या सर्व स्वातंत्र्यसैनिकांबद्दलही सविस्तर वाचले. आपला देश आज ज्या टप्प्यावर पोहोचला आहे, त्यात स्वातंत्र्यसैनिकांचा सर्वात मोठा हात आहे. स्वातंत्र्यलढ्याच्या काळात ‘इंकलाब झिंदाबाद’चा नारा सर्वत्र घुमत होता. ‘इंकलाब जिंदाबाद’ म्हणजे ‘क्रांती अमर रहे’ (Long Live Revolution)ही घोषणा आजही अनेक चळवळींमध्ये ऐकू येते.

‘इंकलाब जिंदाबाद’चा नारा भगतसिंग यांनी दिला होता, असे बहुतेकांना वाटते, पण हा नारा जनतेपर्यंत पोहोचवण्याचे काम भगतसिंग यांनी केले असले तरी हा नारा सर्वप्रथम मौलाना हसरत मोहानी यांनी लिहिला होता. मौलाना हसरत मोहानी यांचा जन्म १८७५ मध्ये उत्तर प्रदेशातील उन्नाव जिल्ह्यात झाला होता.

मौलाना हसरत मोहानी यांचे बालपणीचे नाव सय्यद फजल-उल-हसन तखल्लुस हसरत होते. इ.स. 1921 मध्ये मोहनी साहेब राष्ट्रीय कॉंग्रेसचे नेतेही होते आणि भारताच्या फाळणीला कडाडून विरोध करणाऱ्या भारताच्या स्वातंत्र्यसैनिकांपैकीही एक होते.

हसरत मोहानी उर्दू कवयित्री और सामाजिक कार्यकर्ता होते. हसरत मोहानी 1921 मध्ये भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या अहमदाबाद अधिवेशनात भारताच्या स्वातंत्र्याची घोषणा करणारी पहिली व्यक्ती आहे.

हिंदू-मुस्लीम ऐक्याचे पुरस्कर्ते हसरत मोहानी यांना त्यांच्या नियतकालिकात ‘इजिप्तमधील ब्रिटिश धोरण’ लिहिल्याबद्दल 1907 मध्ये तुरुंगवासही भोगावा लागला होता.

उर्दू कविता लिहिणाऱ्या हसरत मोहानी यांनी कृष्णभक्तीतही अनेक कविता लिहिल्या. बाळ गंगाधर टिळक आणि डॉ. भीमराव आंबेडकर यांचे निकटवर्तीय मानले जाणारे हसरत मोहानी 1946 मध्ये स्थापन झालेल्या भारतीय संविधान सभेच्या स्थापनेवेळी उत्तर प्रदेशातून संविधान सभेचे सदस्य ही निवडून आले होते.

1921 मध्ये भगतसिंग, चंद्रशेखर आझाद आणि बटुक दत्ता यांनी हसरत मोहानी यांनी लिहिलेल्या ‘इंकलाब जिंदाबाद’ या घोषणेचा प्रचंड प्रभावाने वापर केला आणि हा नारा प्रत्येक स्वातंत्र्यसैनिकाच्या ओठापर्यंत पोहोचला.