स्पेसमध्ये राहिल्यानंतर कोणत्या आजारांचा धोका असतो? किती महिन्यांत शरीर होतं नॉर्मल?

अंतराळामध्ये 9 महिने घालवल्यानंतर, नासाच्या अंतराळवीर सुनीता विल्यम्स बुच विल्मोर आणि इतर दोन अंतराळवीर देखील पृथ्वीवर सुरक्षितपणे परतले आहेत. सएक्सचे सीईओ एलोन मस्क यांच्या ड्रॅगन अंतराळयानातून हे चारही अंतराळवीर 19 मार्च रोजी पहाटे 3:27 वाजता फ्लोरिडाच्या किनाऱ्यावर उतरले. सुनिता विल्यम्स अंतराळवीर अवकाशात फक्त 8 दिवसांच्या मोहिमेवर गेले होते, परंतु बोईंग स्टारलाइनर कॅलिप्सोच्या थ्रस्टर्समध्ये बिघाड झाल्यामुळे ते तिथेच अडकले. यानंतर अंतराळवीरांनी आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानकात (ISS) 288 दिवस घालवले. आता तो पृथ्वीवर परतला आहे. अंतराळात राहणे शरीरासाठी खूप आव्हानात्मक आहे आणि त्याचे शरीरावर अनेक गंभीर परिणाम होतात.

पृथ्वीवर परतल्यानंतर, अंतराळवीरांना कोणते आजार होऊ शकतात हे जाणून घेणे महत्त्वाचे आहे. जेव्हा एखादा अंतराळवीर पृथ्वीवरून बाहेर पडतो तेव्हा त्याच्या शरीरात अनेक बदल होऊ लागतात. परतल्यानंतर अनेक अंतराळवीरांना विविध समस्यांना तोंड द्यावे लागते. कारण पृथ्वी आणि अवकाशातील गुरुत्वाकर्षणातील फरकाचा शरीरावर खोलवर परिणाम होतो, ज्यामुळे चालणे आणि उभे राहणे कठीण होते. जरी अंतराळवीरांना पृथ्वीवर परतल्यानंतर लवकर बरे होण्यासाठी विशेष आहार आणि व्यायाम दिला जातो, तरीही त्यांना आरोग्य समस्यांना तोंड द्यावे लागते.

शरीरात रक्ताची कमतरता….

ओटावा विद्यापीठाने 14 अंतराळवीरांवर संशोधन केले. त्यापैकी ब्रिटनचे टिम पेक होते, ज्यांनी आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानकावर सहा महिने घालवले होते. या मोहिमेदरम्यान, जेव्हा अंतराळवीरांच्या रक्ताचे नमुने तपासले गेले तेव्हा असे आढळून आले की त्यांच्या शरीरात लाल रक्तपेशींची संख्या लक्षणीयरीत्या कमी झाली आहे. संशोधनातून असे दिसून आले आहे की अंतराळात पोहोचल्यावर अधिक लाल रक्तपेशी नष्ट होत आहेत आणि हे संपूर्ण मोहिमेदरम्यान घडले, जरी याची कारणे संशोधनात सापडली नाहीत, परंतु जेव्हा हे अंतराळवीर पृथ्वीवर परत आले तेव्हा ते खूप कमकुवत आणि थकलेले होते.

स्नायू आणि हाडे कमकुवत होणे….

पृथ्वीवर, आपले शरीर गुरुत्वाकर्षणाच्या विरुद्ध काम करते, ज्यामुळे स्नायू मजबूत राहतात, परंतु अंतराळात, वजनहीनतेमुळे, स्नायूंचा वापर कमी होतो आणि ते कमकुवत होऊ लागतात. याशिवाय, अवकाशातील हाडांवर कोणतेही भार नसते, ज्यामुळे त्यांची घनता कमी होऊ लागते. शास्त्रज्ञांचा असा विश्वास आहे की हाडांची घनता दर महिन्याला १% ने कमी होते. जर हाडांवर बराच काळ भार पडला नाही तर ते कमकुवत होऊ लागतात. त्यामुळे चालणे, उठणे आणि बसणे यात अडचण येते.

रोगप्रतिकारकशक्तीवर परिणाम….

अंतराळात जास्त वेळ घालवल्याने शरीराची रोगप्रतिकारक शक्ती कमी होऊ शकते, ज्यामुळे रोगाचा धोका वाढतो. तसेच, रेडिएशनमुळे कर्करोगाचा धोका जास्त असतो. अवकाशात शून्य गुरुत्वाकर्षणामुळे शरीर योग्यरित्या कार्य करू शकत नाही. याशिवाय, अंतराळवीर अनेक तंत्रज्ञानाच्या वेढ्यात दीर्घकाळ जगतात, ज्यामुळे त्यांच्या शरीरात रेडिएशन पसरण्याचा धोका वाढू शकतो. अंतराळवीर पृथ्वीवर परत येताच त्यांचे शरीर सामान्य माणसांसारखे कार्य करत नाही. त्यांना कर्करोग होण्याचा धोका देखील असू शकतो.

श्वासाचे त्रास होणे….

त्या जागेत रक्त वरच्या दिशेने वाहू लागते, ज्यामुळे चेहरा सुजतो आणि नाक बंद होण्याची शक्यता असते. यामुळे वास घेण्याची क्षमता कमकुवत होऊ लागते. अंतराळवीर अंतराळात आपला बहुतेक वेळ पडून राहून घालवतो. ज्यामुळे रक्ताभिसरण खाली कमी आणि वर जास्त होते. अशा परिस्थितीत नाकाभोवती थर तयार होऊ लागतात आणि वास घेण्याची क्षमता हळूहळू कमी होऊ लागते.