मखाना शेतीतून ‘या’ राज्यातील शेतकऱ्यांना 3 ते 4 लाखांची कमाई, जाणून घ्या मखाना शेती नेमकी कशी करतात?
देशातील सुमारे 15 हजार हेक्टर क्षेत्रावर मखानाची लागवड केली जाते. त्यापैकी 80 ते 90 टक्के उत्पादन एकट्या बिहारमध्ये होते. Makhana farming in India
नवी दिल्ली: देशातील सुमारे 15 हजार हेक्टर क्षेत्रावर मखानाची लागवड केली जाते. त्यापैकी 80 ते 90 टक्के उत्पादन एकट्या बिहारमध्ये होते. मिथिलांचलमध्ये मखानाचं 70 टक्के उत्पादन होतं. सुमारे 120000 टन बियाणे मखानाच्या उत्पादनातून 40 हजार टन मखानाचा लावा उपलब्ध होतो. मखानाला सामान्यपणे कमळाचे बी म्हणून ओळखले जाते. हे पीक आहे जे पाण्यामध्ये वाढते आहे. बिहारच्या मिथिलांचल (मधुबनी आणि दरभंगा) येथे मोठ्या प्रमाणात लागवड केली जाते. (Makhana farming in India farmers can earn three to four lakh rupees per year )
उबदार हवामान आणि पाण्याची गरज
भारतातील हवामानाच्या प्रकारानुसार मखानाची लागवड सोपी मानली जाते. या पिकासाठी उबदार हवामान आणि मोठ्या प्रमाणात पाणी आवश्यक आहे. देशाच्या पूर्व भागातही याची लागवड काही प्रमाणात केली जाते. आसाम, मेघालयव्यतिरिक्त ओडिशामध्ये हे पीक लहान प्रमाणात घेतले जाते. उत्तर भारतात गोरखपूर आणि अलवर येथेही त्याची लागवड केली जाते. जंगलात हे जपान, कोरिया, बांगलादेश, चीन आणि रशियामध्ये देखील आढळते.
दरभंगामध्ये संशोधन केंद्र
2002 साली बिहारच्या दरभंगा येथे राष्ट्रीय मखाणा संशोधन केंद्र स्थापन केले गेले आहे. दरभंगा येथे स्थित हे संशोधन केंद्र भारतीय कृषी संशोधन परिषदेच्या अंतर्गत काम करते. लहान काटेरी झुडुपेमुळे, माखानोला काटेरी कमळ असेही म्हणतात. एप्रिल महिन्यात मखानाच्या झाडाची फुले दिसू लागतात. झाडांवर 3-4 दिवस फुलं राहतात. आणि दरम्यानच वनस्पतींमध्ये बियाणे बनवण्याची प्रक्रिया सुरू होते. एक ते दोन महिन्यांत बियाणे फळांमध्ये बदलू लागतात. जून-जुलैमध्ये फळे 24 ते 48 तास पाण्याच्या पृष्ठभागावर तरंगतात.
मखाणे फळ काटेदार असतात. काटे कोसळण्यास एक ते दोन महिने लागतात, सप्टेंबर-ऑक्टोबर महिन्यात शेतकरी पाण्याच्या खालच्या पृष्ठभागावरुन मखाना फळ गोळा करतात आणि त्यानंतर प्रक्रिया करण्याचे काम सुरू केले जाते. बिया उन्हात वाळवल्या जातात. मखानाच्या फळाचे आवरण खूपच कठोर असते. ते उच्च तापमानाला गरम केले जाते आणि त्याच तापमानात ते हातोडीने तोडले जाते आणि लावा बाहेर पडतो, त्यानंतर त्याच्या लावामधून विविध पदार्थ आणि खाद्यपदार्थ तयार केले जातात.
22 ते 25 कोटींच्या परकीय चलनाची कमाई
डॉ. राजेंद्र प्रसाद केंद्रीय कृषी विद्यापीठाचे प्राध्यापक वनस्पती पॅथॉलॉजी आणि संचालक संशोधन डॉ. एस. के. सिंह यांनी टीव्ही 9 ला सांगितले की, मखानाच्या निर्यातीतून देशाला दरवर्षी 22 ते 25 कोटींचे परकीय चलन मिळते. पाण्यात उगवलेल्या फुलझाडे आणि पाने यासारख्या दिसणाऱ्या मखाणामधून शेतकऱ्यांना वर्षामध्ये 3-4 लाख रुपये नफा मिळतो. मोठी गोष्ट म्हणजे मखानाची कापणी झाल्यानंतर तेथील कंद आणि देठांना स्थानिक बाजारपेठेत मोठी मागणी असते. शेतकरी त्याचीही विक्री करून पैसे कमवतात.
मखानाच्या संपूर्ण भारताच्या एकूण उत्पादनापैकी 85% उत्पादन फक्त बिहारमध्ये केले जाते. परंतु बिहारशिवाय बंगाल, आसाम, ओरिसा, जम्मू-काश्मीर, मणिपूर आणि मध्य प्रदेशातही याची लागवड केली जाते. व्यावसायिक स्तरावर याची लागवड फक्त बिहारमध्ये होत आहे. परंतु, केंद्र सरकार आता बिहार व देशातील इतर राज्यांतही आपल्या लागवडीस चालना देण्यासाठी सतत काम करत आहे.
लस घेऊनही कोरोना झाला तरी रुग्णालयात दाखल होण्याची शक्यता खूपच कमी : आरोग्य मंत्रालय https://t.co/fU1jctJSef #Corona | #Vaccine | #CoronaVirus
— TV9 Marathi (@TV9Marathi) June 18, 2021
संबंधित बातम्या:
Makhana farming in India farmers can earn three to four lakh rupees per year