इस्रायल काय अमेरिकेवर ही भारी पडू शकतो इराण, जाणून घ्या काय आहे त्यांची ताकद?

Israel-Iran Conflict : इस्रायलवर 300 हून अधिक क्षेपणास्त्रे आणि ड्रोनने हल्ला करणारा इराण अमेरिकेच्या धमकीकडे दुर्लक्ष करून बेंजामिन नेतन्याहू यांच्या सरकारविरुद्ध आक्रमक भूमिका घेताना दिसत आहे. इराणचे राष्ट्राध्यक्ष इब्राहिम रायसी यांनी धमकी दिली आहे की, इस्रायलने प्रत्युत्तरासाठी कोणताही हल्ला केला तर त्याला अत्यंत भीषण प्रत्युत्तर दिले जाईल. इराणी लष्कराच्या वार्षिक परेडमध्ये बोलताना रायसी म्हणाले की, इस्रायलवर नुकताच झालेला हल्ला मर्यादित होता. इराणने मोठा हल्ला केला असता तर ज्यू राजवटीत कोणीही उरले नसते. पण आता इस्रायल इराणला उत्तर देण्यासाठी काय कारवाई करतो याकडे संपूर्ण जगाचं लक्ष असणार आहे. पण असं असलं तरी इराणला प्रत्युत्तर देण्यासाठी इस्रायल आणि अमेरिकेकडे मर्यादित पर्याय आहेत, असे तज्ञांचे मत आहे.

अमेरिकेला पूर्ण पाठिंबा नाही

आखाती देशांकडून अमेरिकेला पूर्ण पाठिंबा नाही. दुसरीकडे इराण आणि त्याच्या सहयोगी शिया मिलिशिया संघटना, येमेनचे हुथी, हिजबुल्ला, इराकी संघटनांनी यातून जाणाऱ्या अब्जावधी डॉलर्सच्या तेलाने भरलेल्या जहाजांवर हल्ले सुरू केले. हे केवळ अमेरिकेसाठीच नाही तर संपूर्ण जगासाठी मोठे संकट निर्माण करणार आहे.

तज्ज्ञांच्या मते, इस्रायलवरील हल्ल्यानंतर आखाती देशांमध्ये शिया-सुन्नी संघर्ष निर्माण होण्याची शक्यता कमी आहे. वहाबी मुस्लिमांमध्ये इराणबद्दल द्वेष आहे. इराणची वेगाने प्रगती करत आहे. वहाबी मुस्लिमांना ते आवडत नाहीये. त्यांना इराणपासून धोका वाटतो. आखाती देशांमध्ये अमेरिकन सैनिक आहेत आणि ते या देशांचे संरक्षण करतात. अमेरिकेच्या मदतीशिवाय आखाती देश टिकू शकत नाहीत, असे ट्रम्प म्हणाले होते. आखाती देशातील सुन्नी देशांना इराणपासून दोन प्रकारची भीती आहे.

सुन्नी देशांना इराण आणि इतर शिया मिलिशिया गट हौथी, इराकी शिया आणि हिजबुल्ला यांच्याकडून थेट हल्ल्याची भीती आहे. हे देश दीर्घकाळ इराणच्या विरोधात होते. पूर्वी या सुन्नी देशांना वाटत होते की अमेरिका इराणशी युद्ध करेल आणि धोका कमी होईल. मात्र, हे घडले नाही. ते म्हणाले की, इराणचे अनेक सुन्नी देशांशी चांगले संबंध आहेत. ते म्हणाले की, इराण शिया-सुन्नी राजकारणात अडकत नाही. इस्लामिक क्रांती टिकवण्याचा इराणचा सर्वोत्तम प्रयत्न आहे. आता या लढ्याचे प्रादेशिक संघर्षात रूपांतर होण्याची भीती आहे.

इराण तेल पुरवठा थांबवू शकतो

भारतीय तज्ञ म्हणाले की इराणकडे ड्रोन आणि क्षेपणास्त्रांचे दोन सर्वात मोठे संभाव्य साठे आहेत. इराणने म्हटले आहे की त्यांच्याकडे हायपरसॉनिक क्षेपणास्त्रही आहे. इराणची रणनीती हिजबुल्लाह आणि हुथी यांच्या माध्यमातून युद्ध एका ठिकाणी मर्यादित ठेवण्याची नाही. हौथी लाल समुद्रातील जहाजांवर हल्ले करत आहेत, जे येत्या काळात वाढतील. तर हिजबुल्लाह पूर्व भूमध्य सागरात हल्ला करू शकतो. त्याच वेळी, इराण स्वतः होर्मुझच्या सामुद्रधुनीमध्ये जहाजांच्या हालचालीवर बंदी घालू शकतो. तेलाचा पुरवठा काही काळ थांबवणे ही त्यांची मुख्य रणनीती असेल. त्याचा थेट परिणाम अमेरिका, युरोपपासून भारतापर्यंत होणार आहे. तेलाचा पुरवठा थांबला तर त्याच्या किमती गगनाला भिडू शकतात. जगातील एक तृतीयांश तेल आखाती देशांतून येते. एका अंदाजानुसार, पर्शियन गल्फमधून दररोज 18.2 दशलक्ष बॅरल तेल निर्यात केले जाते. यापैकी 17 दशलक्ष बॅरल तेल होर्मुझच्या सामुद्रधुनीतून जाते. याशिवाय या भागातून गॅसही पाठवला जातो.

तेलाच्या पुरवठ्यासाठी दोन मार्ग आहेत, पहिला होर्मुझची सामुद्रधुनी आणि दुसरा लाल समुद्र. तेल पुरवठा थांबू देणार नाही, असे अमेरिकेने म्हटले आहे. पण हे अमेरिकेसाठी सोपे असेल असे नाही. याचे कारण म्हणजे कोणत्याही देशाच्या लष्कराशी लढणे सोपे असते पण हुथी सारख्या मिलिशियाशी लढणे सोपे नसते. अमेरिकेने दोन दशके तालिबानशी लढा दिला पण नंतर त्यांना सत्ता दिली आणि तेथून निघून गेले.

इस्रायल इराणला प्रत्युत्तर देणार आहे. हमासच्या हल्ल्यापूर्वीच या युद्धाची भीती निर्माण झाली होती. इराणसोबत इस्रायल-अमेरिकेचा तणाव बराच वाढला होता. इस्रायलचे लक्ष्य इराणची अण्वस्त्रे आहेत जेणेकरून ते त्यात अडकू शकतील आणि हमास आणि हिजबुल्लासारख्या इराण समर्थक गटांना मिळणारा पाठिंबा कमी होईल.