चांद्रयान-4 मोहीम कधी पूर्ण होणार? किती खर्च येणार?

इस्रोची चांद्रयान-4 मोहीम काय आहे? चांद्रयान-4 मोहीम कशी पूर्ण होणार, याची माहिती भारतीय अंतराळ एजन्सीने दिली आहे. भारताची ही चौथी चांद्र मोहीम असेल. अमेरिका, रशिया आणि चीनच्या चंद्र मोहिमाही आतापर्यंत जे करू शकल्या नाहीत, ते इस्रो या मोहिमेत करणार आहे.

सप्टेंबर महिन्यातच सरकारने चांद्रयान-4 या मोहिमेला मंजुरी दिली असून, त्यावर 2 हजार कोटींहून अधिक खर्च अपेक्षित आहे. चांद्रयान-4 चंद्रावर काय करणार, आधीच्या मोहिमेपेक्षा किती वेगळं आहे, जाणून घ्या प्रत्येक प्रश्नाचं उत्तर.

चांद्रयान-4 कधी लॉन्च होणार?

चांद्रयान-4 ही भारताची चौथी चांद्रमोहीम असून ती चांद्रयान-3 च्या रोव्हरकडून मिळालेली माहिती पुढे नेणार आहे. हे यान चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवावर उतरेल आणि आजूबाजूच्या एक किमी परिघातील नमुने गोळा करून पृथ्वीवर आणेल. चांद्रयान-3 मोहिमेच्या तुलनेत ही अधिक प्रगत मोहीम असेल.

इस्रोच्या स्पेस अ‍ॅप्लिकेशन सेंटर अर्थात एसएसीचे संचालक नीलेश देसाई यांनी दिलेल्या माहितीनुसार, ही मोहीम 2030 पर्यंत प्रक्षेपित केली जाऊ शकते, मात्र इस्रोने यापूर्वी 2028 पर्यंत ती पूर्ण करण्याचा दावा केला होता. शुक्र मोहिमेसह सप्टेंबरमध्ये त्याला सरकारने मंजुरी दिली होती.

चांद्रयान-3 दक्षिण ध्रुवावर उतरवून आतापर्यंत जगातील कोणताही देश जे करू शकला नाही, ते इस्रोने करून दाखवले होते. आता भारतीय अंतराळ संस्था चांद्रयान-4 च्या माध्यमातून ते आणखी पुढे नेणार आहे. हे यान चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवाच्या मोहिमेवर प्रक्षेपित केले जाईल.

चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवावर ज्या ठिकाणी खड्डे आहेत, तेथून नमुने घेण्याची इस्रोची योजना आहे. हे नमुने पृथ्वीवर आणले जातील. हायड्रोजन, पाणी आणि बर्फासह इतर बाष्पशील पदार्थांच्या नोंदी येथे सापडल्याने हा भाग महत्त्वाचा आहे. हे सूर्यमालेच्या सुरुवातीच्या काळाशी मिळते जुळते आहे. विशेष म्हणजे अपोलो, लूना आणि चांग ई सारख्या मोहिमांनी चंद्रावरून नमुने आणले आहेत, परंतु ते ना दक्षिण ध्रुवावर उतरले ना तेथून नमुने आणू शकले.

2 हजार कोटींहून अधिक खर्च

चांद्रयान-4 ही पूर्णपणे स्वदेशी मोहीम असून, त्याचे सर्व मॉड्यूल भारतात विकसित करण्यात आले आहेत. ड्रिलिंग, सॅम्पल स्टोरेज, कंटेनर, सॅम्पल ट्रान्सफरसह अनेक गोष्टी आहेत, ज्यावर इस्रो पहिल्यांदाच काम करत आहे. या मोहिमेसाठी 2104 कोटी रुपयांहून अधिक खर्च अपेक्षित आहे.

चांद्रयान-3 पेक्षा 10 पट अधिक प्रगत

एसएसीचे संचालक नीलेश देसाई यांनी दिलेल्या माहितीनुसार, चांद्रयान-4 सोबत जाणाऱ्या रोव्हरचे वजन सुमारे 350 किलो असेल, तर चांद्रयान-3 डीएससोबत गेलेल्या रोव्हर प्रज्ञानचे वजन केवळ 30 किलो असेल. चांद्रयान-3 ने चंद्रावर आणखी 500 मीटर अंतर निश्चित केले होते, तर ते लँडिंगच्या ठिकाणापासून सर्व दिशांना एक किलोमीटरच्या परिघात जाईल आणि तेथून नमुने गोळा करेल आणि पृथ्वीवर परत आणेल.

चांद्रयान-4 मध्ये 5 मॉड्यूल असतील

चांद्रयान-4 मध्ये 5 मॉड्यूल असतील जे वेगळ्या प्रकारे काम करतील, यामध्ये प्रोपल्शन मॉड्यूल, डिस्प्रेसर मॉड्यूल, अ‍ॅसेंडर मॉड्यूल, ट्रान्सफर मॉड्यूल आणि री-एन्ट्री मॉड्यूल असेल. मागील मोहिमेत प्रोपल्शन, लँडर आणि रोव्हर मॉड्यूल असे तीन मॉड्यूल होते. रॉकेटपासून वेगळे झाल्यानंतर प्रोपल्शनने रोव्हर आणि लँडरला चंद्राच्या कक्षेत नेले आणि लँडर विक्रमने पुढील काम केले. प्रज्ञानने चंद्राचे रहस्य शोधून काढले होते.