Qutub Minar Case : कुतुबमिनार की विष्णूस्तंभ? 800 वर्षांच्या जुन्या इतिहासावर चर्चा, जाणून घ्या काय झाले न्यायालयात…
अतिरिक्त जिल्हा न्यायाधीश निखिल चोप्रा यांनी याचिकाकर्त्यांचे वकील हरिशंकर जैन यांना विचारले की, तुम्हाला न्यायालयाकडून कोणता दिलासा हवा आहे? तुम्हाला परिसराचे स्वरूप बदलायचे आहे का? यावर जैन म्हणाले की, आम्हाला पूजेचा अधिकार हवा आहे, कारण कुतुबुद्दीन ऐबक यांनी मुख्य देवता तीर्थंकर ऋषभदेव आणि भगवान विष्णू यांच्यासह 27 देव मंदिरे नष्ट करून ही रचना बांधली आहे.
नवी दिल्ली : देशात मशिदीवरील भोंगे आणि हनुमान चालिसावरून (Hanuman Chalisa)वाद पेटल्यानंतर अनेक ठिकाणी आता मंदिर-मशीद वाद उफाळून समोर येत आहेत. यात सध्या ज्ञानवापी मशीद आणि मथूरा येथील शादी ईदगाह यांच्या वाद चांगलाच पेटला आहे. ही दोन्ही प्रकरणं सध्या न्यायालयात आहेत. त्यातच आता कुतुबमिनार की विष्णूस्तंभ हा मुद्दाही उचल खाताना दिसत आहे. तर कुतुबमिनारच्या (Qutub Minar) मशिदीबाबत वाद वाढला आहे. येथे दोन मशिदी आहेत. एक कुव्वत-उल-इस्लाम मशीद आणि दुसरी मुघल मशीद. या महिन्यात मुघल मशिदीत नमाज पढण्यास बंदी घालण्यात आली आहे. तर कुव्वत-उल-इस्लाम मशिदीमध्ये देवी-देवतांच्या मूर्ती असल्याचा दावा केला जात असून येथे पूजा करण्याची मागणी करण्यात आली आहे. दोन्ही मशिदींची प्रकरणे वेगळी आहेत. कुव्वत-उल-इस्लाम मशिदीत नमाज पढत नाही, फक्त मुघल मशिदीत नमाज अदा होत असते. ज्यावर सध्या बंदी घालण्यात आली आहे. सध्या न्यायालयात कुव्वत-उल-इस्लाम मशिदीचा वाद सुरू आहे. कुव्वत-उल-इस्लाम मशीद प्रकरणी मंगळवारी दिल्लीच्या साकेत कोर्टात (Saket Court) सुनावणी झाली. हिंदू पक्षाच्या वतीने दाखल करण्यात आलेल्या याचिकेत असे म्हटले आहे की कुतुबुद्दीन ऐबकने 27 मंदिरे नष्ट करून कुतुबमिनारमध्ये कुव्वत-उल-इस्लाम मशीदीची स्थापना केली होती.
हिंदू पक्षाचा दावा आणि मागणी काय?
ही मशीद देव-देवतांच्या मूर्ती तोडून बांधण्यात आली आहे, त्यामुळे आम्हाला तेथे पूजा करण्याचा अधिकार देण्यात यावा, असा युक्तिवाद हिंदू बाजूच्या वतीने न्यायालयात सुनावणीदरम्यान करण्यात आला. त्याचवेळी आम्हाला कोणतेही मंदिर बांधायचे नाही, तर तिथे पूजा करण्याचा अधिकार हवा आहे, असे हिंदूंच्या बाजूने सांगण्यात आले.
न्यायालयात काय झाला युक्तिवाद
याचिकाकर्त्याचे वकील हरिशंकर जैन म्हणाले की, कुव्वत-उल-इस्लाम मशीद 27 मंदिरे तोडून बांधण्यात आल्याचे सबळ पुरावे आमच्याकडे आहेत. मुस्लिमांनी येथे कधीही नमाज अदा केली नाही. मुस्लिम आक्रमकांना मंदिरे पाडून आणि मशिदी बांधून इस्लामची ताकद दाखवायची होती. त्याचवेळी न्यायाधीशांनी हिंदू पक्षकारांना विचारले की, तुम्ही कोणत्या कायद्यानुसार येथे पूजेचा अधिकार मागत आहात? यावर हरिशंकर जैन म्हणाले की, आम्हाला मंदिराचे बांधकाम नको आहे, फक्त पूजा करण्याचा अधिकार हवा आहे. जैन म्हणाले की, कुतुबमिनारमध्ये चारित्र्यानुसार तेथे पूजा करावी. मूर्ती तोडली किंवा काढून टाकली तरी तिथं मंदिर मानलं जातं, असा युक्तिवाद जैन यांनी केला. कुतुबमिनारमध्ये आजही विविध देवतांच्या मूर्ती आहेत.
मिश्रधातूच्या स्तंभावर संस्कृत पौराणिक लिपीमध्ये श्लोक
एक लोखंडी खांबही आहे. ज्याची किमान 1600 वर्षे जुनी रचना आहे. त्या मिश्रधातूच्या स्तंभावर संस्कृत पौराणिक लिपीमध्ये श्लोकही लिहिलेले आहेत. त्यावर अतिरिक्त जिल्हा न्यायाधीश निखिल चोप्रा यांनी सांगितले की, देव गेल्या 800 वर्षांपासून पूजेशिवाय आहेत, तर त्यांना राहू द्या. त्यावर जैन यांनी मुर्तीचे अस्तित्व तिथे आहे, पण खरा प्रश्न पूजेच्या अधिकाराचा आहे, असा युक्तिवाद केला. जैन म्हणाले की, संविधानाच्या कलम 25 नुसार माझ्या स्वतःच्या धार्मिक रितीरिवाजानुसार पूजा करण्याच्या माझ्या घटनात्मक अधिकाराचे उल्लंघन केले जात आहे.
आम्हाला पूजेचा अधिकार हवा
अतिरिक्त जिल्हा न्यायाधीश निखिल चोप्रा यांनी याचिकाकर्त्यांचे वकील हरिशंकर जैन यांना विचारले की, तुम्हाला न्यायालयाकडून कोणता दिलासा हवा आहे? तुम्हाला परिसराचे स्वरूप बदलायचे आहे का? यावर जैन म्हणाले की, आम्हाला पूजेचा अधिकार हवा आहे, कारण कुतुबुद्दीन ऐबक यांनी मुख्य देवता तीर्थंकर ऋषभदेव आणि भगवान विष्णू यांच्यासह 27 देव मंदिरे नष्ट करून ही रचना बांधली आहे. न्यायालय आदेश देईल तेव्हाच एएसआय आपले नियम शिथिल करू शकेल. एएसआयने संरक्षित स्मारक नियमांचा हवाला देत येथे पूजा करता येणार नसल्याचे सांगितले होते. न्यायालयात सुनावणीदरम्यान हरिशंकर जैन यांनी हिंदूंच्या बाजूने सांगितले की, पूजा करण्याचा अधिकार हा आमचा मूलभूत अधिकार आहे. न्यायालयाने आमच्या हक्काचे रक्षण करावे, ते बहाल करावे. यावर न्यायालयाने विचारले की, पूजा करण्याचा अधिकार हा मूलभूत अधिकार असल्याचे सांगणारा कोणताही कायदा आहे का?
अयोध्येचा संदर्भ
हरिशंकर जैन यांनी कलम 25 चा हवाला देत सांगितले की, त्यानुसार धार्मिक स्वातंत्र्याचा अधिकार आहे. अयोध्या प्रकरणात दिलेल्या निकालात हे स्पष्ट झाले आहे की, देवदेवतांची उपस्थिती नेहमीच गृहीत मानली जाते. त्यामुळे त्याची पूजा करण्याचा अधिकारही कायमचा सुरक्षित आहे.
काय म्हणाले ASI
एएसआयचे वकील सुभाष गुप्ता म्हणाले की, अयोध्या निकालातही असे म्हटले आहे की, जर स्मारक असेल तर त्याचे चरित्र बदलता येणार नाही. संरक्षित स्मारकात कोणतीही धार्मिक पूजा करता येणार नाही. त्यामुळे याचिका फेटाळण्यात यावी. तसेच एएसआयने सांगितले की, एखाद्या स्मारकाच्या चारित्र्याचा, त्याला पूजेसाठी परवानगी आहे की नाही, हे स्मारकाचा दर्जा मिळाल्याच्या दिवसापासून ठरवले जाते. कुतुबमिनार हे निर्जीव स्मारक आहे, जेव्हा ते एएसआयच्या संरक्षणात आले तेव्हा तेथे कोणतीही पूजा केली जात नव्हती.
कनिष्ठ न्यायालयाने आपल्या आदेशात म्हटले होते की, उपासकांना त्यांच्या धर्माचा अधिकार आहे पण तो पूर्ण अधिकार नाही. या प्रकरणात उपासनेचा अधिकार नाही. एएसआयने सांगितले की, कोणत्याही स्मारकाचे स्वरूप जसे संपादनाच्या वेळी होते तसेच राहील. या कारणास्तव, काही स्मारकांमध्ये पूजा करण्याची परवानगी आहे, तर काही ठिकाणी नाही. हे अधिग्रहणाच्या वेळी परिस्थितीनुसार निर्धारित केले गेले आहे.
…तेथे नमाज पठण केली जात नाही
याबाबत कुतुबमिनारच्या मुघल मशिदीचे इमाम मौलाना शेर मोहम्मद सांगतात की, कुतुबमिनारच्या कुव्वातुल इस्लाम मशिदीच्या ज्या कुतुबमिनारचा वाद सुरू आहे, त्याच्या भिंतींवर हिंदू देवतांच्या मूर्ती आहेत. तर जिथे देवी-देवतांच्या मूर्ती असतात तेथे नमाज पठण केली जात नाही. कुव्वातुल इस्लाम मस्जिद एका अवशेषासारखी आहे, आता तिथे प्रार्थना होत नाही. तर तिच्या भिंतींवर पूजेच्या आकृत्या, देवी-देवतांच्या मूर्ती आहेत.
मुघल मशिदीचा वाद काय?
13 मे रोजी बंदी घालण्यात आलेल्या कुतुबमिनार संकुलात असलेल्या मुघल मशिदीत बऱ्याच दिवसांपासून नमाज अदा करणे सुरू आहे. दिल्ली वक्फ बोर्डाचे अध्यक्ष अमानतुल्ला खान यांनी म्हटले आहे की, ही मशीद 1920 मध्ये सुरू होती. त्यानंतर 1956 मध्ये सुन्नी वक्फने या मशिदीला राजपत्र दिले. तर 1970 मध्ये ही मशीद दिल्ली वक्फ बोर्डाने अधिसूचित केली होती. आणि आता हिंदू संघटनांच्या मागणीवरून येथे नमाजावर बंदी घालण्यात आली आहे. जे चुकीचे असून आम्ही त्याविरोधात कायदेशीर पावले उचलत आहोत. तर मशिदीचे इमाम, मौलाना शेर मोहम्मद हे 10 सप्टेंबर 1976 पासून मुघल मशिदीत नमाज पठन करत आहेत.
नमाज पठण करणे बंद
13 मे जुम्मा (शुक्रवार) पासून कुतुबमिनारमध्ये नमाज पठण करणे बंद करण्यात आल्याचा मौलाना शेर मोहम्मद यांचा दावा आहे. त्यांच्या म्हणण्यानुसार, 13 मे रोजी एक गार्ड आला, त्याने सांगितले की एएसआयचे लोक आले आहेत, आम्हाला बोलावले आहे. एएसआयने सांगितले की, आजपासून येथे नमाज अदा केली जाणार नाही. आम्ही 4 जण आहोत, आम्हाला अभ्यास करू द्या, इतर बाहेरचे लोक येणार नाहीत, असे सांगितले, पण आजपासून नमाज होणार नाही, वरून आदेश आला आहे.
साकेत न्यायालय 9 जून रोजी निकाल देणार
आता कुव्वातुल-उल-इस्लाम मशिदीवरील सुनावणी संपली असून, साकेत न्यायालय 9 जून रोजी निकाल देणार आहे. याचिकेला परवानगी देताना मशिदीच्या आवारात उपस्थित हिंदू जैन देवतांच्या पूजेला परवानगी द्यायची की नाही याचा निर्णय न्यायालय घेईल. यापूर्वी दिवाणी न्यायालयाने हिंदू पक्षकारांची याचिका फेटाळून लावली होती. तर दुसरीकडे ज्या मुघल मशिदीत इतके दिवस नमाज अदा करण्यात येत होती, त्या मशिदीवर बंदी का घालण्यात आली, असा सवाल मुस्लिम पक्षातून केला जात आहे.
